جاهلیت؛ یعنی تعطیلی عقل و میدان داری شهوت و غضب

به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی اسراء: حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی در جلسه درس تفسیر خود، در ادامه تفسیر آیات نورانی سوره مبارکه «نجم»، به تشریح فضای حاکم بر دوران جاهلیت و تطبیق آن با جاهیلیت مدرن عصر حاضر پرداختند و بیان داشتند: فضاي جاهليت، فضايي بود كه در آن عقل خفته بود؛ الآن هم همين‌طور است، شما اين داعشي‌ها را كه نگاه ‌كنيد؛ به زعم خودشان به جِدّ دارند خدمت مي‌كنند البته در خدمت اربابانشان هستند، اينها سر مي‌بُرند، آدم مي‌كُشند، خیال می­کنند قطع و يقين دارند، اما اينها قطع و يقين نيست، بلکه این تعطیلی عقل است؛ حضرت امير علیه السلام فرمود: «نَعوذ بالله مِن سُبات العقل»؛ سُبات يعني تعطيلي، حضرت عرض مي‌كند خدايا پناه مي‌برم به تو از اينكه عقل جامعه تعطيل شود.

معظم له در تبیین دلایل تعطیلی عقل، بیان داشتند: عقل وقتی تعطيل مي‌شود که در جنگ درون به اسارت در بیاید؛ «کَمْ مِنْ عَقْلٍ أَسِير تَحْتَ هَوَيً أَمِير» ؛ وقتی دهان اين عقل را بستند و آن را به اسارت گرفتند، ميدان‌دار انديشه، وهم و خيال و ميدان‌دار انگيزه، شهوت و غضب می شود. چنین شخصی کاري که مي‌کند قطعي است، اما يقين ندارد.

ایشان با اشاره به آیاتی از کلام الله مجید خاطرنشان کردند: تعبیر قرآن اين است که ﴿إِنْ هُمْ إِلَّا كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ﴾،  حيواناتی که شاخ مي‌زنند، به جدّ حمله مي‌کنند، نعره مي‌زنند يا نيش مي‌زنند، اينها تصميم جدّي مي‌گيرند اما عقل، برهان و یقینی در کار نيست بلکه وهم است که کار مي‌کند؛ «وهّامٌ خيالٌ»، به تعبير قرآن کريم، اینها مختال هستند.

آیت الله العظمی جوادی آملی در ادامه به معرفی انسان های مختال پرداختند و اذعان داشتند: مختال يعني انساني که مي‌گوييم «حيوانٌ خَيال»، «حيوانٌ عاقل» نيست «حيوانٌ وَهّام»، «حيوانٌ شهوي»، «حيوانٌ غضبي» است، مگر ما مي‌گوييم اين حيواني که دارد نيش مي‌زند یا حمله مي‌کند یا گاز مي‌گيرد يقين دارد؟ يقين يک نورانيتي است که مال مرتبه انسان است، اما وقتي عقل بخوابد، شهوت و غضب ميدان‌دار مي‌شود، و جاهليّت يعني اين، داعشي و وهابي يعني اين! برهاني در مسئله نيست؛ فرمود: «نعوذ بالله من سبات العقل».

ایشان با بیان این نکته که همه تعابیر قرآن محققانه است، بیان داشتند: تعبير قرآن کريم محققانه است، مي‌فرمايد: ﴿إِنْ هُمْ إِلَّا كَالْأَنْعامِ﴾، كتاب، كتاب ادب است، اصلاً فحش در آن نيست، مي‌گويد سه راه برای دیدن این حقیقت وجود دارد، يا اهل كشف و شهود باش باطن اينها را ببين، يا حرف بزرگان را گوش بده، يا چند روز صبر كن در برزخ معلوم مي‌شود چه كسي به صورت حيوان در مي‌آيد و چه كسي به صورت انسان. در فرمايش پيغمبر است که «النَّاسُ نِيَامٌ»، يک انسان خوابيده مگر کاري جدّي نمي‌کند؟ مگر در خواب لگد نمي‌زند؟ اما کارش روي همان نوم اوست. يک انسان سَکران مگر کار جدّي نمي‌کند؟ مگر نمي‌زند؟ مگر نمي‌کُشد؟ ما بگوييم چون کار جدّي مي‌کند پس يقين دارد؟!، فرمود این ﴿إِنَّهُمْ لَفي سَكْرَتِهِمْ يَعْمَهُونَ﴾، یعنی يک عدّه مستانه کار مي‌کنند. اگر مَست يک کار جدّي مي‌کند؛ يقين ندارد، کار به دست وهم و خيال است. تعبير قرآن اين است که ﴿إِنْ هُمْ إِلَّا كَالْأَنْعامِ﴾، يک؛ يک عدّه دارد که ﴿إِنَّهُمْ لَفي سَكْرَتِهِمْ يَعْمَهُونَ﴾، دو؛ آن بيان نوراني پيغمبر(صلي الله عليه و آله و سلم) است که «النَّاسُ نِيَامٌ فَإِذَا مَاتُوا انْتَبَهُوا»، لذا اميدواريم همه ما بيدار بشويم إن‌شاءالله.

—------------------------------------------------------—

تفسير سوره مباركه نجم جلسه پنجم 15/12/95