پایگاه اطلاع رسانی اسراء: حجت الاسلام والمسلمین مرتضی جوادی آملی رئیس بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء در گفتگو با خبرگزاری شفقنا بیان داشت: انسان اگر عقلانیت را توجه نکند هم ظلوم می‌تواند باشد و هم جهول؛ جهول بودن مربوط به این است که عقلانیت شایسته‌ای را در بُعد عقل نظری توجه نکند و بر اساس استدلال و برهان، حقایق را نپذیرد و ظلوم بودن بر این اساس است که چون چنین جهلی بر او حاکم شده است می‌خواهد همان را به اجرا دربیاورد و هر که در این مسیر مخالفت کند با رفتارهای تند آنها را نفی می‌کند.

متن کامل این مصاحبه به شرح زیر است:

حجت الاسلام والمسلمین مرتضی جوادی آملی در گفت و گو با خبرنگار شفقنا در خصوص خطر مقدس‌مأبان و متحجرین، اظهار کرد: انسان‌ها یا معتقد به حقایق غیبی و ماوراء طبیعی هستند و یا معتقد نیستند. آنهایی که معتقد نیستند طبیعی است که چیزی برای آنها از قداست برخوردار نیست اما آنهایی که به ماوراء طبیعت اعتقاد دارند، طبیعی است که حقایق غیبی را مقدس می‌دانند و سعی می‌کنند که از آن پیروی کنند که این هم منطق درستی است.

او ادامه داد: اما در مقام پذیرش، گاهی اوقات عقلایت و فهم درستی از وقایع وجود دارد اما بعضا از عقلایت و پذیرش منطقی و برهانی استنکاف می‌شود و تبعا کج فهمی و انحراف در فکر اتفاق می‌افتد. تقدس گرایی مذموم و نادرست این است که انسان به یک حقایق غیبی اعتقاد بورزد اما در فهم آن حقایق، از عقل و عقلایت صحیح برخوردار نباشد و قاعدتا این نوع از تقدس گرایی و مقدس مأبی، با همان جهل و جهول بودن انسان همراه است. یعنی چون از عقلانیت در مسایل فکری و نظری بهره نمی‌برند و یا احیانا در مقام استدلال و براهین، ضعف دارند، طبیعی است که بخواهند از یک سو به حقایق غیبی ایمان داشته باشند و از سوی دیگر هم، فهم و زمینه صحیح اینکه عقلانیت چه چیزهایی اقتضاء می‌کند را ندارند.

جوادی آملی در خصوص تبعات تقدس گرایی در جامعه، گفت: این نوع تقدس گرایی آثار و تبعات مخربی را در جامعه می گذارد که مهمترین آن عبارتند از این است که چون انسان مقدس مأب، حقایق غیبی را اصل می‌داند، پس هر چه غیر آن باشد را باطل می‌شمارد و تبعا برای از بین بردن آن به مقابله بر می‌خیزد. حتی جریان‌های افراطی و خشونت، زاییده این نوع تقدس مأبی است که بر اساس تحجر و نداشتن عقلانیت در مقام فکر و فهم اتفاق می‌افتد.

استاد حوزه علمیه قم بیان کرد: البته مقدس مأبی و تقدس گرایی به حقایق غیبی که بر مبنای عقلانیت و اندیشه درست و برهان صحیح باشد، شایسته است و انسان‌هایی که به حقایق قدسی و غیبی بر مبنای عقلانیت صحیح باور دارند، مضاعف بر اعتقاداتشان بهره می‌برند، اما جریان‌هایی که تقدس بدون جریان عقلانیت را پیروی می‌کنند آسیب فراوانی در جامعه دارند و لذا شکایت و نگرانی امام راحل در گذشته بر اساس همین بود که به نام اسلام، دین و ولایت در مقابل ولایتمدارانی که با عقلایت و اندیشه درست حقایق غیبی و قدسی را دنبال می‌کنند، برمی‌خیزند و بر اساس ظاهر گرایی و سطحی نگری که بدون اندیشه عقلانی درست است عمل می‌کنند.

جوادی آملی با بیان اینکه شاهد تقدس‌گرایی به سبک جدیدی هستیم، اظهار کرد: این امر در تاریخ گذشته سابقه فراوانی دارد و در دوران امام خمینی(ره) به صورت فراوان و گسترده مطرح بود اما باید از یک نوع مقدس‌مأبی و تقدس‌گرایی جدید خبر داد؛ در گذشته مقدس مأبی و تقدس گرایی نسبت به اصل حقایق قدسی بود اما فهم نادرست و عقلانیت ناشایستی در آنها وجود داشت که انحراف و کج روی باعث می‌شد، به خشونت و افراط‌گرایی منتهی شود؛ اما امروز یک نوع تقدس گرای جدید به بازار تقدس اضافه می شود که سخن انسان عادی را به جای خدا و پیامبر(ص) می‌نشانند و بر اساس اینکه این سخن، سخن خدا و پیغمبر است به آن لباس تقدس می‌پوشانند و در نهایت اینگونه القاء می‌کنند که رد آن سخن، رد سخن خدا و پیغمبر است. بعضا عمل و اندیشه یک جریان فکری و نهادی که دارای مسوولیتی است را هم لباس قدسی می‌پوشانند و مخالفت با او را مخالفت با خدا و پیغمبر(ص) عنوان می‌کنند و تبعا مسیر جریان انحرافی که در گذشته بوده یعنی افراطی گری و خشونت و از بین بردن افراد دیگر را در دستور کار خود قرار می‌دهند.

او در ادامه افزود: انسان اگر عقلانیت را توجه نکند هم ظلوم می‌تواند باشد و هم جهول؛ جهول بودن مربوط به این است که عقلانیت شایسته‌ای را در بُعد عقل نظری توجه نکند و بر اساس استدلال و برهان، حقایق را نپذیرد و ظلوم بودن بر این اساس است که چون چنین جهلی بر او حاکم شده است می‌خواهد همان را به اجرا دربیاورد و هر که در این مسیر مخالفت کند با رفتارهای تند آنها را نفی می‌کند.

رئیس بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء تصریح کرد: ما امروز از حوزه فکر و معرفت بشری سخن می‌گوییم؛ گاهی اوقات این معرفت بشری منسوب به ساحت قدسی خدا و پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) و قرآن است که بایستی با عقلانیت شایسته‌ی قابل دفاعی از آنها صحبت کنیم؛ بنابراین باید جامعه را به سمت معرفت صحیحی از حقایق غیبی و قدسی دعوت کنیم؛ اما مشکل ما این است که فکر می‌کنیم معرفت بشری همانند معرفت الهی، و غیر قابل خدشه است و به هیچ وجه نمی‌توان با آن مقابله کرد و نه تنها معرفت یک انسان را به جای معرفت معصوم قرار می دهیم، چه بسا ممکن است تصمیم یک جریان را لباس تقدس بپوشانیم و بر اساس آن، جریان ارتجاع سیاه را به یک معنا و ارتجاع سرخ را به معنای دیگر در جامعه امروز به نمایش بگذاریم.

جوادی آملی ادامه داد: باید بین معرفت بشری و الهی فرق بگذاریم و اجازه دهیم افراد در حوزه معرفت بشری بدون اینکه تحقیر و  توهین و اهانت وجود داشته باشد، اظهار نظر کنند؛ اما متاسفانه در مسیر عکس حرکت می‌کنیم و جایگاه افراد عادی را به جایگاه انسان‌های قدسی تغییر می‌دهیم و در عین حال می‌خواهیم اندیشه آنها را اندیشه انسان‌های قدسی بدانیم و چه بسیار مسیری که به صورت عمومی در جامعه در حرکت هستیم متاسفانه چنین مسیری است.

استاد حوزه علمیه قم بیان کرد: راه درست این است که جامعه بین اصل دین و معرفتی که نسبت به دین وجود دارد، امتیاز ببخشد و آن معرفتی که عقلانی است را ملاک قرار دهد و سخنی که به ظاهر قدسی و منسوب به ساحت قدس اهل بیت(ع) و قرآن است اما دفاع عقلانی و خردمندانه ای از او نمی‌شود، نمی‌تواند برای جامعه ما ارزش باشد همانطور که در قرآن آمده " لاَ دِینَ لِمَنْ لاَ عَقْلَ لَهُ " یعنی ظرفیت قابلیِ دین عبارتند از عقلانیت و اگر عقلانیت در جامعه نباشد دین هرگز در جامعه نمودار نمی‌شود و آنچه که وجود می یابد، پوسته‌ای از دین است.

جوادی آملی در پایان خاطرنشان کرد: امام از حضور مقدس مأبان و متحجرین در جامعه نگران بودند چراکه باعث می‌شد حرکت انقلابی و اندیشه‌های اصیل امام به کندی پیش برود پس نباید اجازه دهیم جامعه به این سمت حرکت کند و همانطوری که با جریان استکبار جهانی مقابله می‌کنیم، باید با جریان استبداد که ریشه آن در تقدس گرایی است هم مقابله کنیم و اجازه ندهیم تفکر اصیل امام مختل بماند.