به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی اسراء: آیت الله العظمی جوادی آملی در پاسخ به این پرسش که طبق آیات قرآن کریم و روایات معصومین علیهم السلام چه کسانی حق شفاعت دارند؟ مرقوم داشتند: از نظر قرآن و روایات اسلامی حق شفاعت درباره گروه‎ها، افراد، مكان‎ها، قرآن و... فراوان به چشم می‎خورد كه به مجموع آن‎ها به اختصار اشاره می‎شود:

اول؛ خدای تبارك و تعالی؛ «و آخر مَن یشفع هو أرحم الرّاحمین».[1]

دوم؛ رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) و امامان معصوم (علیهم‌ السلام)؛ حق تعالی درباره شفاعت پیامبر می‎فرماید: ﴿و لَسَوفَ یعطیكَ رَبُّكَ فَتَرضی﴾[2]، ﴿عَسی اَن یبعَثَكَ رَبُّكَ مَقامًا مَحمودا﴾[3] پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نیز فرمود: «ادَّخَرْتُ شَفَاعَتِی لِاهْلِ الْكَبَائِرِ مِنْ اُمَّتِی».[4] شفاعت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را شفاعت كبرا می‎نامند.

سوم؛ قرآن مجید؛ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: «... اِذَا الْتَبَسَتْ عَلَیكُمُ الْفِتَنُ كَقِطَعِ اللَّیلِ الْمُظْلِمِ فَعَلَیكُمْ بِالْقُرْآنِ فَانَّهُ شَافِع مُشَفَّع وَ مَاحِل مُصَدَّق»[5]؛ هرگاه آشوب‎ها چون شب تار شما را فرا گرفت به قرآن تمسّك جویید، زیرا قرآن شفیعی است كه شفاعتش پذیرفته است. گزارش بدی‎ها را می‎دهد و گفته او تصدیق می‎شود.

چهارم؛ پیامبران الهی (علیهم‌ السلام)؛ ظاهر بعضی آیات این است كه انبیای الهی گاه در صدد درخواست مغفرت برای تبه كاران خاص بوده‎اند و چنین درخواستی امضا شده است.

پنجم؛ فرشتگان (علیهم‌ السلام)؛ كه شفاعتشان چیزی جز استغفار آنان نیست.

ششم؛ اطاعت از فرمان خداوند؛ «فَاجْعَلُوا طَاعَةَ الله... وَ شَفِیعاً لِدَرَكِ طَلِبَتِكُم»[6] برای رسیدن به خواسته‎های مشروع خود، پیروی و اطاعت خدا را شفیع خود قرار دهید.

هفتم؛ توبه و بازگشت به خدا؛ مؤثرترین شفیع در دنیا توبه است، زیرا نفوذ شفاعتِ شفیعانی چون انبیا و فرشتگان، تنها در غیر شرك و كفر و نفاق است و فقط شامل موحّدان و مسلمانانِ آلوده به گناه می‎شود. قرآن كریم در این زمینه می‎فرماید: ﴿اِنَّ اللهَ لا یغفِرُ اَن یشرَكَ بِهِ ویغفِرُ ما دونَ ذلِكَ لِمَن یشاء﴾[7] و نیز می‎فرماید: ﴿استَغفِر لَهُم اَو لا تَستَغفِر لَهُم اِن تَستَغفِر لَهُم سَبعینَ مَرَّةً فَلَن یغفِرَ اللهُ لَهُم﴾.[8] راز بی فایده بودن استغفارِ دیگران برای آنان نیز این است كه آنها به خدا و رسولش كافر شدند و خدا كافران و فاسقان را به مقصد نمی‎رساند: ﴿ذلِكَ بِاَنَّهُم كَفَروا بِاللهِ و رَسولِهِ و اللهُ لا یهدِی القَومَ الفسِقین﴾. در حالی كه اگر آنها توبه كنند و دست از شرك و نفاق خود بردارند، نجات می‎یابند. از این رو امیر مؤمنان (علیه ‌السلام) می‎فرماید: «لَا شَفِیعَ انْجَحُ مِنَ التَّوْبَة»[9] و قرآن نیز به طور عام می‎گوید: ﴿قُل یعِبادِی الَّذینَ اَسرَفوا عَلی اَنفُسِهِم لا تَقنَطوا مِن رَحمَةِ اللهِ اِنَّ اللهَ یغفِرُ الذُّنوبَ جَمیعا﴾[10] و از مسلّمات فقه ما این است كه «الْاسْلَامُ یجُبُّ مَا قَبْلَهُ».[11]

معظم له در خصوص امتیاز شفیعانی چون پیامبران و فرشتگان نسبت به توبه ابراز داشتند: البته نقطه امتیاز شفیعانی چون پیامبران و فرشتگان نسبت به توبه این است كه شفاعت آنان در قیامت نیز مؤثر است، در حالی كه توبه، به دنیا اختصاص دارد.

ایشان در ادامه به ذکر دیگر افرادی که حق شفاعت دارند پرداختند و اذعان داشتند: مؤمنان و پارسایان؛ شهیدان راه خدا؛ دانشمندان و دین پژوهان؛ دانش پژوهان دین و قرآن؛ خویشاوندان (رحم، حمیم)؛ همسایگان؛ امانت داران؛ روزه؛ درود بر محمّد و آل او (علیهم‌ السلام)؛ اطفال سقط شده؛ كاملان در راستگویی (صدّیقان)؛ پیكارگران با زبان، قلم و شمشیر از دیگر کسانی هستند که در آیات و روایات برای آنان حق شفاعت ذکر شده است.

پاورقی...........................................

[1] ـ علم الیقین، ج2، ص1325.

[2] ـ سوره ضحی، آیه 5.

[3] ـ سوره اسراء، آیه 79.

[4] ـ بحار الانوار، ج8، ص30.

[5] ـ . وسائل الشیعه، ج6، ص169.

[6] ـ نهج البلاغه، خطبه 198.

[7] ـ بی گمان خداوند این را كه بدو شرك ورزند، نمی‎آمرزد و گناه پایین تر از آن را برای هركس كه بخواهد می‎بخشاید (سوره نساء، آیات 48و 116).

[8] ـ چه برای آنان آمرزش بخواهی چه نخواهی (سودی ندارد، زیرا) اگر هفتاد بار برای آنان آمرزش بخواهی، هیچ گاه خداوند آنان را نخواهد آمرزید؛ این از آن روست كه آنان به خداوند و پیامبرش كافر شده‎اند و خداوند این گروه نافرمان را راهنمایی نمی‎كند (سوره توبه، آ یه 80).

[9] ـ نهج البلاغه، حكمت 371.

[10] ـ سوره زمر، آیه 53.

[11] ـ بحار الانوار، ج81، ص316؛ مستدرك الوسائل، ج7، ص449.