هشتم ربیع الاول سالروز شهادت امام یازدهم امام حسن عسکری (علیه و علی آبائه و ابنه المنتجب آلاف التحیة و الثناء) می باشد که بدین مناسبت به بازخوانی سخنرانی آیت الله العظمی جوادی آملی در سالرزو شهادت این امام همام می پردازیم.

حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی با عرض تسلیت به مناسبت شهادت امام حسن عسکری علیه السلام،  با استناد به آیات  قرآن كریم به تبیین سیره علمی و عملی امام عسكری علیه السلام پرداخته و بیان داشتند:

وجود مبارک امام یازدهم مانند ائمه دیگر، گرچه توفیق تشکیل حوزه علمیه به صورت رسمی نداشتند؛ اما با سیره علمی و عملی خود، قرآن را خوب تفسیر کردند و مردم را به قرآن دعوت کردند؛ یعنی رفتار آنها گفتار آنها در نامه‌ها در مسائل شخصی جز تفسیر قرآن چیز دیگری نبود. وجود مبارک امام عسکری وقتی جریان «قربةً الی الله» را تبیین می‌کند که انسان می‌تواند به خدا نزدیک بشود و اگر نزدیک شد، جزء مقرّبان خواهد بود و اگر جزء مقرّبان بود بسیاری از اسرار عالَم برای آنها روشن می‌شود.

معظم‌له ادامه دادند: وجود مبارک امام حسن عسگری فرمود: وقتی آدم جزء مقرّبان شد طبق آیه: ﴿إِنَّ الأبْرَارَ﴾ که اصحاب میمنه هستند که بالاتر از دیگران‌اند، کتابی دارند که کتاب آنها ﴿فی‏ عِلِّیینَ﴾ است؛ و اما مقرّبون کسانی‌اند که از راز و رمز اَبرار باخبر هستند؛ منتها اصحاب سِرّ هستند، راز را به کسی بازگو نمی‌کنند. آنچه را که دیگران انجام می‌دهند و در نامه اعمال آنها ثبت است، مقرّبان می‌دانند.[1] اگر مقرّبان می‌دانند، برترین مرتبه قُرب از آنِ اهل بیت(علیهم الصلاة و علیهم السلام) است، ما برای اینکه به چنین مقامی نزدیک بشویم وجود مبارک امام حسن عسکری این راه را به ما نشان داد. این از غُرر بیانات امام عسکری(سلام الله علیه) است که «إِنَّ الْوُصُولَ إِلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ سَفَرٌ لَا یدْرَكُ إِلَّا بِامْتِطَاء اللَّیلِ‏»؛[2] یعنی همه ما مأموریم به تقرّب، کارهای ما باید «قربةً الی الله» باشد. ما از خدا دوریم، در عین حال که ﴿هُوَ مَعَكُمْ أَینَ ما كُنْتُمْ﴾.[3] این قُرب و بُعد یک اضافه مکانی و زمانی نیست که جزء اضافه‌های «متوافقة الاطراف» باشد. در قُرب و بُعد مادی، اضافه‌های «متوافقة الاطراف» است؛ یعنی دو طرف یک اضافه دارند؛ اگر آن ستون به این ستون نزدیک است این هم به آن نزدیک است، این طور نیست که «الف» به «باء» نزدیک باشد «باء» از «الف» دور باشد؛ اما در قُرب و بُعد معنوی این قُرب و بُعد جزء اضافه‌های «متخالفة الاطراف» است، نه «متوافقة الاطراف». ممکن است این به آن نزدیک باشد آن از این دور. فرمود عده‌ای ﴿ینادَوْنَ مِنْ مَكانٍ بَعیدٍ﴾[4] یک عده خیلی از ما دور هستند، با اینکه ﴿هُوَ مَعَكُمْ أَینَ ما كُنْتُمْ﴾، با اینکه ﴿نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیهِ مِنْ حَبْلِ الْوَریدِ﴾.[5] شما ببینید أعمی و بصیر اضافه «متخالفة الاطراف» دارند، بصیر به أعمی خیلی نزدیک است، اما أعمی از بصیر خیلی دور است، او خبر ندارد در کنار او چه کسی نشسته است!؟ اگر کسی ﴿مَنْ كانَ فی‏ هذِهِ أَعْمی‏ فَهُوَ فِی الْآخِرَةِ أَعْمی﴾؛[6] این هم در دنیا از خدا دور است، هم در آخرت از خدا دور است، با اینکه خدا در دو عالَم به او نزدیک است.

معظم له اظهار داشتند:  امام عسکری(سلام الله علیه) فرمود: راه رسیدن و قُرب الی الله فراوان است، ولی بهترین، نزدیک‎ترین و آسان‌ترینش نماز شب است؛ یک مسافر به هر حال ره‌توشه می‌خواهد، ره‌توشه‌اش را آیه سوره مبارکه «بقره» مشخص کرد: ﴿تَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَیرَ الزَّادِ التَّقْوَی﴾؛[7] مگر می‌شود مسافر بدون زادراه حرکت کند؟! فرمود: تقوا زاد راه است، اما هر مسافری سواره نیست، زادِ راه دارد، هر انسان پارسایی سواره نیست، بعضی‌ها باتقوا هستند ولی پیاده‌اند، لنگان لنگان می‌روند، بعضی‌ها باتقوا هستند سواره می‌روند.

ایشان تصریح كردند: وجود مبارک امام عسکری فرمود این راه را بخواهید لنگان لنگان بروی به مقصد رسیدن شما بسیار سخت است، یک مَرکَب خوب تهیه کن که تو را سریع برساند. فرمود وصول به خدا بدون مرکَبِ نماز شب ممکن نیست؛ برای اینکه زودتر و بهتر به این سفر خاتمه دهی و به مقصد برسی، تنها راه آن نماز شب است. سَحر برخیزید؛ البته كسی كه جوان است یا سالمند است سحرخیزی برای او دشوار است مقداری از نماز شب را می‌تواند قبل از نصف شب بخواند و برخی‌ها هم می‌توانند همه نماز شب را قبل از نصف شب بخوانند؛ ولی این مركب را باید تهیه كرد. این بیان نورانی امام عسكری برای آن است كه فرمود: ﴿وَ مِنَ اللَّیلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَكَ عَسَی أَنْ یبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَاماً مَحْمُوداً﴾؛[8]پیغمبر(علیه و علی آله آلاف التحیة والثناء) با همه مقاماتی كه داشتند و «أقرب الناس الی الله» بودند، ولی برای اینكه تتمّه راه را بهتر و سریع‌تر طی كنند، خدا فرمود نماز شب را حتماً به پا بدار اگر بخواهی به مقام محمود كه شفاعت مطلق است بار یابی. اگر رسولِ ما موظف است چنین مَركبی داشته باشد، ما باید به این سنّت ائتسا كنیم؛ یعنی اقتدا كنیم.

آیت الله العظمی جوادی آملی در ادامه بیان داشتند: این را همه ما طلبه‌ها و همچنین دانشجویان، آنها كه در مسیر علم حركت می‌كنند دیگران هم این راه برایشان باز است؛ ولی ما موظف‌تریم اگر بخواهیم زودتر به مقصد برسیم نماز شب مَركب خوبی است وگرنه یك انسان مسافرِ پیاده لنگان لنگان بخواهد به مقصد برسد طول می‌كشد.

معظم له در بخش دیگری از سخنان خود اظهار داشتند: در قرآن که کتاب توحید است اگر کمالی را خدای سبحان به پیغمبر و به مؤمنین اسناد داد، فوراً در جای دیگر تشریح میکند که یکی بالذّات است، بقیه بالعرض. در مسئله قدرت، عزّت، شفاعت همینطور است. فرمود: ﴿وَ لِلَّهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِین﴾؛[9] در بخش دیگر فرمود: ﴿فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمِیعَاً﴾[10] یعنی عزیز بالذّات خداست، پیغمبر عزیز بالعرض است، مؤمنین عزیز بالعرض هستند. درباره عزّت که فرمود: مؤمنین عزیز هستند، وجود مبارک امام عسکری(سلام الله علیه) معنا کرد، فرمود عزّت، حقمحور است، اگر کسی حق گفت و به حق باور کرد و به حق عمل کرد میشود عزیز، هیچ کسی نمیتواند او را ذلیل کند چه فرد چه جامعه و اگر كسی از حق فاصله گرفت، باطل‌مدار بود، می‌شود ذلیل، هیچ كس نمی‌تواند او را عزیز كند «مَا تَرَكَ الْحَقَّ عَزِیزٌ إِلَّا ذَلَّ وَ لَا أَخَذَ بِهِ ذَلِیلٌ إِلَّا عَز»،[11] این از بیانات نورانی امام عسكری است.

فرمود درست است خدا فرمود عزتی داریم ذلّتی داریم ﴿تُعِزُّ مَنْ تَشَاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشَاءُ﴾؛[12] اما مشیئت او حكیمانه است. این را امام عسكری(سلام الله علیه) معنا كرده است، فرمود اگر كسی حق را فهمید، یك؛ باورش كرد، دو؛ به آن عمل كرد، سه؛ در جامعه منتشر كرد، چهار؛ كه «یدور مع الحق مدار حینما دار»، مثل اهل بیت(علیهم السلام)، او «عَزَّ»؛ عزیز می‌شود و هیچ فرد یا جامعه‌ای حق را رها نكرده و به ذلّت گرایش پیدا نكرده، به باطل گرایش پیدا نكرده، الاّ اینكه ذلیل خواهد شد.

منبع: درس اخلاق 95/9/18


[1] . مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج12، ص220.

[2] . بحار الأنوار(ط ـ بیروت)، ج75، ص380.

[3]. سوره حدید, آیه4.

[4] . سوره فصلت، آیه44.

[5] . سوره ق، آیه16.

[6] . سوره إسراء، آیه72.

[7]. سوره بقره, آیه197.

[8] . سوره إسراء، آیه79.

[9] .  سوره منافقون، آیه8.

[10] . سوره فاطر، آیه10.

[11] . تحف العقول، النص، ص489.

[12] . سوره آل عمران، آیه26.