هشتمین پیش نشست همایش ملی « بررسی آرا و اندیشه های تفسیری آیت الله العظمی جوادی آملی» در روز یکشنبه۹۸/۴/۳۰ با حضور دکتر ابوالفضل خراسانی ( معاون فرهنگی دفتر آیت الله جوادی آملی) در پژوهشگاه حضرت معصومه (علیهاالسلام) برگزار گردید.

در این نشست علمی دکتر خراسانی، انگیزه برگزاری چنین همایشی را، اهتمام مراکز حوزوی و دانشگاهی به اندیشه ی آیت الله العظمی جوادی آملی  اندیشه  به عنوان یک اندیشه تمدن ساز دانستند.لذا دراین راستا مرکز آموزش عالی حضرت زینب کبری سلام الله علیها ی حوزه خواهران رفسنجان با همکاری معاونت فرهنگی دفتر آیت الله العظمی جوادی آملی اقدام به برگزاری این همایش ملی درسطح حوزه های علمیه خواهران کل کشور نموده است و الان این هشتمین پیش نشست علمی همایش در جامعه الزهرا بر گزار است. 

دکتر خراسانی در ابتدا در مورد شخصیت آیت الله جوادی آملی مطالبی را بیان کردند و ایشان را الگوی مناسبی از نظر علمی و سلوک عملی برای جامعه علمی دانستند که جامع معقول ومنقول هستند.

وی ازهماهنگی برهان، عرفان و قرآن در اندیشه آیت الله جوادی آملی به عنوان یک اصل اساسی از حکمت متعالیه نام برده که می تواند پاسخگوی مطالبات علمی حوزه و دانشگاه باشد. و به نوعی آثار ایشان، تقریر و تحریر جدید در حکمت متعالیه است. آیت الله جوادی آملی شاگرد بلا فصل علامه طباطبایی(ره) بودند و پس از تفسیر المیزان،درس تفسیر رابه عنوان یک درس رسمی حوزه علمیه شروع کردند و مهمترین دغدغه ایشان تفسیر قرآن است در حالی که امروز قرآن بین حوزه های علمیه محجور مانده است.

شاخصه مهم آثار ایشان، جوابگویی به نیاز بشر، ابتکاری بودن و عدم مباحث تکراری است و در این مورد چنین بیان می کنند: « وظیفه داریم هرجا محققان قلم را زمین گذاشتند، ما برداریم.» و مباحث علمی را ادامه دهیم؛ بنابراین کارهای پژوهشی ما هم باید حداقل یک مشکل و مساله  مورد نیاز مردم را پاسخ دهد و کار تکراری نباشد.

در ادامه، معاون فرهنگی دفتر معظم له به ویژگیهای خاص تفسیر تسنیم و مقایسه آن با تفسیر المیزان پرداختند از جمله بیان داشتند:

سوال: آیا تسنیم همان ترجمه المیزان است؟

جواب: خیر بلکه المیزان فارسی است. «تسنیم» گرچه هم از نظر اسلوب و هم از نظر ساختار اصلی، مشرب تفسیری المیزان را پس می گیرد، لیکن تفاوت های چشم گیری در هر دو جهت دارد.

1.         جزء از منظر قرآن به آیات نگریسته نمی شود. تفسیر قرآنی محض است. حاکمیت مطلق قرآن بر قرآن و نفی هرگونه حاکمیت و ولایت علمی بر قرآن و هیچ علمی را مستقلا در کنار روحی قرار نمی دهد. بلکه قالب های فقهی، کلامی، عرفانی و حکمی سبقه قرآنی گرفته است.

2.         جامع نگری قرآن در همه عرصه های انسانی؛ قرآن تمام روابط انسانی را عبادی کرده است. (پاسخگویی قرآن به نیاز های بشر امروزی)

3.         یکی از ممیزه های اصلی این تفسیر تدوین و نگارش آن در زمان تحقق نظام اسلامی است. لذا تفسیر تسنیم معارف مخفی شده المیزان را تبیین کرده است.

4.         طرح مباحث فقهی و تفسیر آیاتی که متضمن احکام و حدود الهی است (آیات الاحکام) در المیزان نیامده ولی در تسنیم به صورت جامع و مبسوط مورد پردازش قرار گرفته است و این تکمله المیزان است. زیرا با زبان و مشرب مرحوم علامه به این گونه آیات پرداخته شده و نکته دیگر اینکه فقه در خدمت قرآن درآمده است. درحالی که حوزه های فقهی امروز بدون توجه به آیاتی که متضمن احکام و حدود الهی است به بهانه اینکه غالب آیات در صدد اصل تشریع است و عموم یا اطلاق ندارد، مسیر خود را تنها از منابع سنت، عقل و اجماع می پیماید و قرآن در استنباط احکام فقهی کمرنگ است. منبع قرار گرفتن قرآن در فقه، منشأ تحولی در آینده فقاهت شیعی

 خواهد بود.

5.         در تفسیر تسنیم هر آیه مستقل از آیات دیگر لحاظ می شود مگر اینکه ارتباط آیه با آیات دیگر تنگاتنگ باشد. و هر آیه را در چهار قسمت بحث می کند:

الف. گزیده تفسیر به جای ترجمه

ب‌.        تفسیر آیه

ج‌.         لطائف و اشارات

د‌.          تفسیر روایی

این چهار مرحله از حدیث «کتاب الله علی أربعه أشیاء: علی العباره و الإشاره و اللطائف و الحقائق» اخذ شده است.

(بحار ج98 ص20) مرحله چهارم اختصاص به معصوم دارد.

البته در ابتدای هر سوره کلیاتی درباره آن سوره اعم از شأن نزول و مکان نزول و... به عنوان پیشگفتار سوره ذکر شده است.

6.         المیزان در بسیاری از مشکلات علمی به اقتضای محدودیت زمانی صامت است ولی تسنیم المیزان ناطق است. المیزان بالقوه پاسخگو و تسنیم بالفعل است و این به برکت زحمات امام خمینی و خون پاک شهداست.

7.         مشرب های مختلف تفسیری اعم از کلامی، حکمی، عرفانی و... در تفسیر تسنیم تبیین شده و اشکالات آنها نیز بیان شده و این امر فقط برای خواص اهل نظر روشن می شود.

8.         از ویژگی های برجسته تفسیر تسنیم تبیین جایگاه ثقل اکبر (قرآن) و ثقل اصغر (روایات) و نحوه ارتباط آن دو با یکدیگر در تفسیر قرآن است. این مسلک اختصاصی تسنیم است و در نوع تفاسیر شیعی از این منظر به آن پرداخته نشده است.

آیت الله جوادی معتقد است هر یک از ثقلین به نوبه خود کامل است و هر یک مصدق دیگری است و هر کدام دیگری را به همراه دارد نه اینکه مکمل دیگری باشد، چون هیچ کدام نقصی ندارد. لذا اول باید قرآن را به قطع نظر از هر کدام دیگر حتی روایات بازیابی کرد و همه قرآن را در یک آیه خاص دید و آنگاه تفسیر قرآنی محض عرضه شود. البته در این مرحله به هیچ وجه برای عقیده، اخلاق، احکام، حجت نخواهد بود؛ زیرا تا عترت و عقل ضمیمه قرآن نگردد، نصاب حجیت دینی کامل نمی شود.

آنچه در پایان ملاک اعتقاد و عمل قرار می گیرد پیام هماهنگ حقایق قرآنی با معارف روایی و براهین عقلی است.

پس به کلام عترت و روایات مستقلاً در کنار آیات توجه می شود تا اولا هم در فهم معنای تفسیری، مفسر راسخ تر بیندیشد و هم هماهنگی و تصدیق دو جانبه را احساس کند. نه آنگونه که روایات تحمیل بر آیات شود.

در پایان این نشست، بخشی از سوالات شرکت کنندگان در مورد اندیشه های آیت الله جوادی آملی و این همایش پاسخ داده شد.