پایگاه اطلاع رسانی اسراء: حجت الاسلام و المسلمین استاد مرتضی جوادی آملی در سلسله جلسات علمی موسسه فهیم، در روز سه شنبه 15 فروردین با موضوع «هویت انسانی الهی انسان در قرآن» سخنرانی نمود.

گزارش تصویری نشست علمی ​​​​​​​

​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​​حجت الاسلام و المسلمین مرتضی جوادی آملی در این جلسه بیان داشت: منابع وحیانی ما خصوصا قرآن کریم در باب انسان شناسی حق مطلب را به نحو احسن ادا کرده و برترین خدمت قرآن به بشریت این است که قرآن، انسان را آنگونه که هست و آنگونه که باید به او شناساند و معرفی کرد و جنبه های وجودی او را خوب تبیین کرد، ولی ما در این مبحث در حوزه های علمی خود به روز نیستیم و نتوانستیم انگونه که باید حق مطلب را ارائه نماییم .
​​​​​​​
​​​​​​​وی بیان داشت: هیچ تردید نیست بحث توحید سرآمد همه مباحث است و به جهت ارزش و اهمیت هیچ بحثی برتر از توحید نیست، اما آن که انفع المعارف است و بناست که برای انسان ذخیره معرفتی اصیلی را به همراه بیاورد مسئله انسان شناسی است.

این استاد حوزه و دانشگاه بیان داشت: ​​​​​​​جامعه انسانی تشنه آن است که هویت انسانی را بشناسد و اگر در غرب چنین تفکراتی حاکم است که انسان را به عنوان یک موجود کاملا زمینی که بر اساس نظام طبیعی به دنیا آمده و بعد از دنیا خواهد رفت معرفی می نماید «وَقَالُوا مَا هِيَ إِلَّا حَيَاتُنَا الدُّنْيَا نَمُوتُ وَنَحْيَا وَمَا يُهْلِكُنَا إِلَّا الدَّهْرُ ۚ وَمَا لَهُمْ بِذَٰلِكَ مِنْ عِلْمٍ ۖ إِنْ هُمْ إِلَّا يَظُنُّونَ» و ​​​​​​​این سخن رسمی جوامع غربی است که بر اساس آن انسان را تحلیل می کنند و برنامه ها و شعارهایش نیز در عرصه های مختلف فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی بر اساس همین منطق است و پیشینه ای جز طبیعت نیست و پسینه ای هم جز فنا ندارد، و این ها برای این است که منبعی برای آنها  نیست. در فلسفه غرب در تعریف انسان هیچ خبری از تجرد و ماوراء طبیعی نیست و ما نیز اگر واقعا وحی نداشتیم و جنبه هایی که خدا بر اساس کلام و کتابش برای ما روشن کرد را نمی دیدیم معلوم نیست چه اتفاقی در حوزه انسان شناسی می داشتیم!
​​​​​​​
​​​​​​​ایشان تاکید داشت: ما بر اساس منابع اصیل وحیانی که داریم باید بتوانیم هویت انسان را بازتعریف کنیم و آن را در جوامع علمی جهان مطرح نماییم و به جهان، انسان را معرفی نماییم و این گونه نشست ها در این زمینه رسالت خاص دارد و حوزه علمیه هم در کنار برنامه های رسمی خود به حق باید در رابطه بحث هویت انسانی ورود کرده تا در سایه معرفی انسان به جهان، بتوانیم نحوه حیات و سبک زندگی انسانی را مطرح نماییم.


​​​​​​​استاد مرتضی جوادی آملی بیان داشت: هر موجودی در نظام هستی، دارای یک هویتی است از ذره تا کهکشانها به حق آفریده شده و این حق هویت آنها را تأمین می کند. اما این حق چیست، یک حق مطلق داریم که در مقابل عدم هست که این فقط خدای باری تعالی است، اما یک حق مخلوق به داریم یعنی حقی که به واسطه آن حق، این هستی آفریده شده و هیچ موجودی باطل، رها و عبث نیست، و هر موجودی دارای هویتی است و این هویت هم همان حقی است که خدا به واسطه آن حق، آن موجود را آفریده است و ما نمی توانیم موجود را بیابیم که از حق برخوردار نباشد، و مراد از حق این است که آغازی دارد، پایانی دارد، راه هدایت شده ای در درون او تعبیه شده، خیر و صلاحی در او وجود دارد و نظائر آن!

​​​​​​​وی ادامه داد: وحی خود را متصدی تبیین طبیعت و امور نهفته در طبیعت نمی داند، بنای وحی و قرآن هم این نیست که موجودات طبیعی و جزئیات آنها را بازگو و رمز و راز طبیعت را واکاوی کند، هر چند حیث الهیاتی که بر این طبیعت استوار هست را همواره تذکر می دهد،  بلکه این امور با به خود انسان واگذار کرده و با عقل و خردی که داده و بر اساس امکانات عقل حسی، تجردی و نیمه تجریدی در نظام هندسه و مقدار، انسان می تواند خود طبیعت را واکاوی کند، اما در خصوص انسان با توجه به پیچیدگی هایی که برای او وجود دارد، مکرر بحث آفرینش انسان را متذکر شده است.

​​​​​​​استاد مرتضی جوادی آملی بیان داشت: خداوند آن هنگام که انسان را آفرید به خود تبریک گفت: «فتبارک الله احسن الخالقین» و سرّ اینکه انسان خلیفه الهی شد هم برای آن است که در تمام صحنه ها حضور دارد از پایین ترین سطح طبیعت تا بالاترین سطح از ملکوت! در حالی که سایر موجودات نقش یک طرفه دارند، اگر ملک هستند خاکی و ترابی نیستند و نور محض هستند، و اگر موجودات ترابی و ناری هستند تنها در سطح خودشان فعال هستند!
 

ایشان در باب هویت انسانی انسان، اظهار داشت: انسان آن حقیقتی است که دارای قدرت تفکر و اندیشه و  اختیار باشد، انسانی که از قدرت تفکر، تعقل و اختیار برخوردار نباشد، انسان نیست! اینها هویت های انسانی است و هنوز به بخش الهی آن نرسیده ایم! «و لقد کرّمنا بنی آدم» نیز جنبه انسانی است، یعنی ما وقتی انسان را در طراز موجودات طبیعی دیگر بررسی می کنیم، نمره انسان از همه موجودات بیشتر است که لازم است در مجامع علمی مطرح شد تا حوزه انسانی انسان را خوب پیدا کنیم که انسان از آن جهت که انسان است بدون صبغه الهی او چه گونه است!

​​​​​​​ایشان در حوزه الهی انسان بیان داشت: اما علاوه بر جنبه های انسانی انسان، خداوند جنبه هایی در مورد انسان را توجه داده که بدون شک نمی توان آن ها را تنها از جنبه معرفتی انسانی دریافت کرد، اینکه خدا می گوید «علمکم ما لم تکونوا تعلمون» به این بخش از شناخت و معرفت اشاره دارد.

​​​​​​​وی ادامه داد: خداوند پس از اینکه این احسن تقویم، و لقد کرمنا را مطرح می نماید، پرده دیگری برای انسان بیان می کند و آن پرده به نام فطرت از یک سو و خلق ثانی از سوی دیگر برای انسان هست. خداوند او را با یک فطرت الهی آفرید که از اینجا به بعد جنبه الهی انسان شروع می شود. 

​​​​​​​ایشان سپس اظهار داشت: اما جدای از فطرت الهی، آن بخش غلیظ الهیاتی که انسان را هویت الهی به او بخشیده و خداوند از این جنبه نیز به عظمت یاد کرده، آن بحثی است که می فرماید «فَإِذا سَوَّيْتُهُ وَ نَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي فَقَعُوا لَهُ ساجِدِينَ » یعنی ​​​​​​​تا زمانی که سویته هست، تسویه و تعدیل هست، انسان انسان است، اما از آنجا که «نفخت فیه من روحی» اتفاق افتاد، اینها جنبه های الهیاتی است، در اینجا یک دنیا حرف باید از قرآن بگوییم و از این فضای معرفتی بهره ببریم و تا این جنبه های الهیاتی برای جوامع انسانی باز نشود و این مباحث معرفتی تبیین نشود و انسان با چنین هویتی شناخته نشود، با این انسان بازی می کنند. لذا لازم است تا ​​​​​​​حوزه های علمیه نسبت به این بحثها هوشیار و بیدار باشند و این مباحث را در جوامع علمی جهانی مطرح و تبیین نمایند. 
​​​​​​​
حجت الاسلام و المسلمین ​​​​​​​استاد مرتضی جوادی آملی در پایان به دو منبع از آثار آیت الله العظمی جوادی آملی با نام ​​​​​«صورت و سیرت انسان در قرآن» و «حیات حقیقی انسان در قرآن» اشاره کرد که می تواند منابع مطالعاتی مفیدی در این باب قرار گیرد.