Abstract:

رساله پیش رو به روش کتابخانه‌ای و به‌صورت توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است و به دنبال تبیین     سهم یافته‌های عقلی در تفسیر قرآن کریم با تأکید بر دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی است. بحث از نحوه کاربرد عقل و معلومات عقلی از دیرباز مورد توجه قرآن‌پژوهان بوده است اما از آنجا که تحقیق جامعی درباره موضوع این رساله کم تر دیده می‌شود بر آن شدیم تا سهم یافته‌های عقلی در تفسیر قرآن کریم را با تأکید بر دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی مورد تبیین قرار دهیم. این پایان نامه، نخست به بیان کلیات و مفهوم شناسی واژگان کلیدی، تاریخچه بحث و معرفی انواع روش‌های تفسیری می‌پردازد. در ادامه به این پرسش که سهم یافته‌های عقلی در تفسیر قرآن کریم چیست پاسخ می‌دهد و با بررسی دیدگاه‌های مختلف، جواز استناد به این‌گونه یافته‌ها اثبات می‌شود و حدود استناد و کاربرد آن‌ها و دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی در این خصوص تنقیح می‌شود. یکی از بهترین روش‌های تفسیر قرآن، تفسیر عقلی است که در آن از برهان و قراين عقلى برای فهم و تدبر در آیات الهی استفاده می‌شود. در این روش توجه به عقل و اجتهاد نباید مفسر را از مراجعه به روايات اهل‌بیت(ع) بازدارد. در استفاده از معلومات عقلی باید دقت داشت تا مظنونات و محتملات با معلومات مشتبه نشوند و مقدمات و شکل براهین عقلی با دقت و تیزبینی بررسی و به واقعیت آن‌ها قطع حاصل شود تا در دام تفسير به رأى گرفتار نشود و آراء خود را بر قرآن تحميل نكند. آیت‌الله جوادی آملی، یکی از منابع دین و اصول بررسی و تحقیق برای دست‌یابی به معارف قرآنی را عقل برهانی دانسته و تفسير عقلي را مخصوص به موردي می‌داند كه برخي از مبادي تصديقي و مباني برهان مطلب قرآنی به‌وسیله عقل استنباط گردد. نیز باورمند است اگر عقل برهاني مطلبي را اثبات كرد، نباید با ظاهر هيچ آيه‏اي نفي گردد، لازم به ذکر است که تدبر مستقل از بیان معصوم از دیدگاه ایشان روا نیست. با توجه به بررسی‌ها و تحقیق پیرامون موضوع پایان‌نامه، به این نتیجه می‌رسیم که سهم یافته‌های عقلی در تفسیر قرآن کریم تا جایی که تحمیل رأی نباشد نه‌تنها جایز بلکه در مواردی ضروری می نمایاند. کلیدواژه: روش تفسیری، یافته‌های عقلی، دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی، تفسیر قرآن.