یادداشت:

با توجه به رشد آموزه های علمي بشرِ امروز مع‌الأسف باز شاهد دوري از عمل به این دانسته‌هاايم كه به تبع آن مخالفت با راه و رسم صحیحِ طاعت و بندگي خالق را نظاره‌گريم.
حضرت علامه جوادي آملي در تبيين اين مسئله, با استناد به تعلیم دین مبین اسلام مرقوم داشتند قرآن، انسان را موجودي برخوردار از فطرت توحيدي و امانت‏دار الهي و داراي عقل و درك دانسته است كه بايد گوهر وجودي خود را شكوفا كند و سعادت او در شكوفايي گوهر وجودي اوست و اين گوهر وجودي با ارائه برنامه از طريق انسان‏شناس واقعي، يعني خداوند شكوفا مي‏ شود و اين برنامه، همان دين الهي است كه با تحت پوشش قرار دادن ابعاد وجودي انسان و چگونگي ارتباطات او تحقّق مي‏ يابد.

معظم له در جلسۀ درس تفسیر خود انسان را داراي دو بخش عقل نظري و عملي دانسته  و معتقدند كه مسئوليت عقل نظري در بخش انديشه و مسئوليت عقل عملي در بخش انگيزه است که فقدان هر کدام از این بخش ها برای انسانِ جویای کمال، آسیب زا خواهد بود.

 ايشان با اشاره به حديث مولاي متقيان حضرت علي(عليه السلام) كه فرمودند: «كم من عقل اسير تحت هوي أمير» كار عقل عملي را تقويت عزم, اراده و نيّت دانسته كه در صورت فقدان اين بخش دست و پاي ارادي انسان بسته شده وآدمی در كناراعمال پسنديدۀ خود و با آگاهي كامل، به امور ناپسندي از جمله نگاه به نامحرم و يا اخذ روميزي يا زيرميزي نيز مي‌پردازد چرا كه دست و پاي او فلج است و به مانند معتادان كه پيش از همه و بيش از ديگران از خطر مرگی كه گريبانشان را مي‌گيرد آگاهی داشته و لكن نصيحت و موعظه براي آنان لغو است.
مرحوم ابن بابويه قمي(رضوان الله عليه) نیز ذیل اين حديث نورانی از وجود مبارك حضرت امير(سلام الله عليه) آورده است: فردی به عرض حضرت رساند که من علاقه‌مند به نماز شب هستم ولي هر چه مي‌كنم موفق نمي‌شوم! حضرت در پاسخ فرمودند: «قد قيّدتك ذنوبك» گناه دست و پاي اراده‌ات را بسته است و نمي‌تواني شب برخيزي.گناه، غُل و زنجيري است كه به گردن عقل عملي آويخته مي‌شود و آن را به بند مي‌كشد.

راهکار رهایی و کارآمد از مهلکه

استاد برجسته حوزه علميه راهكار رهايي از اين مهلكه را فكّ رهن و باز نمودن دست و پاي بسته به وسيله توبه معرفي نموده و گفتند: اين بيان نوراني حضرت رسول(عليه و علي آله آلاف التحيّة والثناء) براي هميشه زنده است كه در آخرين جمعه ماه شعبان فرمود:«إنّ أنفسكم مرهونة بأعمالكم ففكّوها باستغفاركم» بياييد دست و پا و زنجيرتان را با توبه باز كنيد. لذا بر همه ما لازم است قضاياي علمي را با برهان، عالمانه بفهميم و بشويم محقّق, بعد بشويم متحقِّق كه بالاتر از محقّق است و متحقّق كسي است كه نتيجه تحقيق علمي را با جان خود گِره مي‌زند و باور مي‌كند که مي‌شود مؤمن و اگر باور كرد آن‌گاه در رديف اهل ايمان است .

در ادامه این استاد برجستۀ اخلاق، عمل صالح را سكّوي پرواز صاحبان علم برشمرده و فرمودند:
سكّوي پرواز عمل صالح است و انسان درصدد معراج است «الصلاة معراج المؤمن»؛ نماز, بُراق اوست اگر گفته شد عمل صالح كَلِم طيّب را بالا مي‌برد از سنخ ﴿يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا﴾ كه در سوره «مجادله» آمده است نيست بلکه از سنخ آن است كه بُراق, راكب خود را بالا مي‌برد و حمل مي‌كند. بنابراین اگر كسي در مسائل معنوي سبقت گرفت و اين راه را طي كرد گويا عُوا و زوزه سگان جهنم را هم‌اكنون كه اينجا نشسته‌است مي‌شنود، گويا بهشت و اهل بهشت را مي‌بيند نه بعد از مرگ، چرا که بعد از مرگ كفّار هم مي‌بينند و مي‌گويند: ﴿رَبَّنَا ابْصَرْنَا وَسَمِعْنَا﴾. اين كار عقل عملي است و بحث‌هاي خواندن، نوشتن و موعظه كردن،كمك مي‌كند تا اينكه دستگاه عقل عملي راه بيفتد.اميرالمؤمنين(سلام الله عليه) در وصف متّقيان فرمود: «فَهُمْ وَ الْجَنَّةُ كَمَنْ قَدْ رَآهَا فَهُمْ فِيهَا مُنَعَّمُونَ وَ هُمْ وَ النَّارُ كَمَنْ قَدْ رَآهَا فَهُمْ فِيهَا مُعَذَّبُونَ» در آیه شریفه هم آمده است:﴿كَلاَّ لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ ٭ لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ﴾ بهشت و جهنم را مي‌بينند.

از خداوند متعال شکوفایی عقول را در هردو بُعد نظری و عملی برای همگان مسئلت می نماییم.

-----------------------------------------------------------------------------------------------
منابع:جلسۀ درس تفسیر سوره مبارکه فاطر جلسه هشتم و جلسۀ در اخلاق معظم له