پایگاه اطلاع رسانی اسراء: یکی از سفارشهای اثر بخش قرآن کریم در رشد و تکامل هر چه سریعتر انسان، توصیۀ به دعا و درخواست از ذات حق تعالی می باشد(اُدعونی اَستجِب لکم)"بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را"؛  در اغلب آياتى هم كه به عبارت ربّنا مزين شده بيانگر اين واقعيت است كه اهل ايمان را ارشاد فرمايد تا چه چيزهايي را با چه جملاتى از خداوند تبارك و تعالى طلب كنند چرا که یکی از مسائل مهمى كه جزء نيازهاى انسان محسوب مي‌شود دعا و نيايش است که درست مثل خداجويى از فطرت و ضمير آدمى نشأت مي‌گيرد.

اهمیت، شرایط و چگونگی انجام و استجابت دعا از موضوعاتی است که آیت الله العظمی جوادی آملی در آثار خود به آنها پرداخته اند.

معظم له در بخشی از کتاب حکمت عبادات، به اثر ياد خدا در دل اشاره کرده و بیان می دارند: ذكر خدا تا ملكه نفساني نشود آرامش صادق پديد نمي‏ آيد؛ زيرا نام خدا بر لب، همانند آبياري شاخه درخت است كه جز گردگيري از درخت اثري ندارد ولي ياد خدا در دل همتاي آبياري ريشه درخت است كه مايهٴ بالندگي و ثمربخشي آن خواهد بود، لذا خداي سبحان در سوره اعراف چنين فرمود: ﴿واذكر ربّك في نفسك تضرّعاً وخيفةً ودون الجهر من القول بالغدوّ والاصال ولا تكن من الغافلين﴾ آنچه در غفلت زدايي مؤثّر است ياد خدا در دل است كه با ناله و لابه همراه باشد.

چنين يادي اثر سودمند آن اين است كه اولا ً انسانِ سالكِ ذاكر را به توليد، كار، اشتغال، تأمين نيازهاي جامعه اسلامي و مانند آن وادار مي‏ كند تا از هر گونه تنبلي و تن‏ پروري به بهانه زهد مذموم رهايي يابد و ثانياً هيچ كار سودآوري او را از ياد خدا غافل نمي‏ كند تا از كار حلال دست بكشد يا به حرام دست يازد، يا به تباهي ديگر آلوده گردد چنانكه خداوند فرمود: ﴿رجالٌ لا تلهيهم تجارةٌ ولا بيع عن ذكر الله وإقام الصلوة وإيتاء الزكوة يخافون يوماً تتقلّب فيه القلوب والأبصار﴾ ( نور،آيهٴ 37)

اين مردان الهي در اثر رسوخ ياد خدا نه تنها از عبادتهاي بدني، مانند نمازْ ذهولي ندارند بلكه از پرستش‏هاي مالي نيز غافل نيستند و زكات مال را مي‏ پردازند.

این حکیم متأله ، دعا را قرارگاه اجابت معرفی کرده و با استناد به روایات حضرات معصومین(ع) به برخی از آداب دعا کردن پرداخته و آورده اند:

امام صادق(عليه‌السلام) فرمود: «الدُّعاءُ كَهْفُ الإجابَةِ كَما أنّ السَّحابَ كَهْفُ الْمَطَرِ» طبق اين بيان نوراني همان‏طور كه ابر، قرارگاه باران است، دعا نيز قرارگاه اجابت است. به بيان ديگر، اجابت در درون دعاست، همان‏طور كه باران در نهاد ابر تعبيه شده است.

• وقتي انسان دست به دعا برداشت، طبق روايات و سنت معصومين (عليهم ‏السلام) مستحب است آن را بر سر و صورت خود بكشد؛ براي اينكه لطف خدا به اين دست پاسخ داده است. دستي كه به سوي خدا دراز شود، يقيناً خالي بر نمي‏ گردد و دستي كه عطاي الهي را دريافت كرد، گرامي است. لذا خوب است آن را به صورت يا به سر بكشد.گاهي امام سجاد (سلام ‏الله‌عليه) چيزي كه به سائل مرحمت مي‏ فرمودند، دست مبارك را مي ‏بوييد و مي ‏گفت: اين دست به دست الهي رسيده؛ چون خدا فرمود: ﴿هو يقبل التوبة عن عباده ويأخذ الصدقات﴾
• زراره از حضرت امام صادق(عليه ‏السلام) در وظيفه عصر غيبت بقيّة الله (ارواح من سواه فداه) ضمن نقل دعاي معروف «اللّهمّ عرّفنى نفسك... » كه به مثابه برهان لمّي بر نبوّت، رسالت و حجت زمان است، جملاتي را به اين مضمون به او آموخت: «يا الله، يا رحمان، يا رحيم، يا مقلب القلوب ثبّت قلبى علي دينك» زراره چنين افزود:«يا مقلّب القلوب والأبصار» حضرت فرمود: گرچه خداوند مقلّب الابصار است، ليكن در اين دعا آنچه من به تو آموختم، بگو، (نه كم و نه زياد .(

پاداش دعا در حق دیگران

• امام كاظم(عليه‌السلام) فرمود: كسي كه به دور از چشم برادر(ايماني‏اش) در حق وي دعا كند از جانب عرش ندا داده مي ‏شود كه صدهزار برابر آنچه براي او خواستي نصيب تو خواهد شد؛«مَنْ دَعا لأخيهِ بِظَهْرِ الْغَيْبِ نُودِيَ مِنَ الْعَرْشِ: وَلَكَ مِأةُ ألْفِ ضِعْفٍ مِثْلهِ»

نگاه انسانهای موحد در هنگام دعا با دیگران بسیار متفاوت است. با توجه به اینکه در دعا نوعی درخواست نهفته است ولکن آنها به هنگام دعا کردن أهل اطاعت و تسلیم خواسته های خالق حکیم اند نه تسلیم خواستۀ خود. حضرت علامه جوادی آملی بعنوان یک متفکر اسلامی معتقدند:   

آنان كه تسليم محض هستند، به عنوان تأدّبْ دعا مي‏ كنند و مي‏ گويند تو دستور دادي، ما هم اطاعت مي‏ كنيم و تسليم صرف هستيم. دادي راضي هستيم، ندادي هم راضي هستيم و طلبي نداريم. دعا چون عبادت است اطاعت مي‏ كنيم. راضي به رضاي تو هستيم. بديهي است اينان دعا را به خاطر عبادت بودن آن انجام مي‏ دهند. امام صادق(عليه‏ السلام) مي‏ فرمايد: دلهاي خويش را خوب وارسي كنيد ببينيد آيا دلتان پاك است يا در آن علاقه به غير خدا نيز وجود دارد، اگر در آن جز خدا نبود آنگاه هر چه خواستيد از خدا مسئلت كنيد كه خدا مي‏ دهد، چون دعاي موحد مستجاب است و موحد كسي است كه در قلبش جز اعتقاد به حق چيزي راه نيافته باشد.