به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی اسراء: به مناسبت روز جهانی فلسفه، یادداشتی با عنوان رویکرد آیت‌الله جوادی‌آملی به «علم دینی» از حجت الاسلام دکتر حمید پارسانیا ریاست پژوهشگاه علوم وحیانی معارج در صفحه اندیشه روزنامه ایران به چاپ رسیده است که در ادامه از نظر می گذرانیم.

حجت الاسلام دکتر حمید پارسانیا:

علم دینی در جهان اسلام موضوعی متأخر است و نخستین‌بار طرح این مسأله به سال ۱۹۷۸ در نشستی در مکه بازمی‌گردد.

آیت‌الله جوادی آملی از جمله عالمانی است که در زمینه علم‌دینی صاحب رأی است. به زعم او، «علم» یک برساخته فرهنگی، تاریخی و اجتماعی محض نیست و از ارزش شناختاری برخوردار است؛ به تعبیری، علم در ذاتیات خودِ دین نهفته نیست و به دینی و غیردینی متصف نمی‌شود.

آیت‌الله جوادی آملی همچنین علم دینی را با حیثیت‌های مختلف به کار برده است؛ یکی از این حیثیت‌ها به «موضوع» علم بازمی‌گردد؛ به این معنا که اگر «موضوع دانش» شما دین بود، این علم‌دینی خوانده می‌شود و اگر موضوع غیر دین بود، علم نیز غیردینی خواهد بود. به زعم آیت‌الله جوادی آملی، حیثیت دیگر علم از جهت متافیزیک علم است. واقعیت این است که در حوزه حکمت اسلامی، علم به دانش طبیعی منحصر نمی‌شود.

برخی معتقدند  علم به لحاظ عالم نیز می‌تواند به دینی و غیردینی متصف شود. بنابراین چنانچه عالم متدین باشد، علم دینی است و چنانچه عالم متدین نباشد، علم نیز غیردینی است. اما آیت‌الله جوادی آملی نقدی را به این دیدگاه وارد می‌داند. به زعم او، از افق رفتار عالمان نمی‌توان به این نتیجه رسید که علم تولیدی آنها اسلامی یا غیراسلامی است چرا که علم به متافیزیک و روش‌اش باز می‌گردد و تا آن درست نشود «علم دینی» محقق نخواهد شد.

به باور آیت‌الله جوادی‌آملی، بین «عالم» و «علم دینی» تناسب وجود دارد اما با یک نگاه ژرف‌تر. علم باید از متافیزیکی برخوردار باشد که با اعتقاد عالم سازگار است. صرف اینکه رفتار عالم، دینی باشد نمی‌توان جامعه‌ای را دینی خواند. داشتن هنجارهای دینی مثبت است اما نمی‌توان به آن بسنده کرد.

حیثیت تاریخی، تمدنی و فرهنگی از دیگر موضوعات و وجوه مهم در بحث علم دینی است که البته در آثار آیت‌الله جوادی‌آملی کمتر محل بحث واقع شده است، اما این ظرفیت در بیانات او وجود دارد. بر این اساس، ممکن نیست نظام علمی پمپاژکننده فرهنگ سکولار باشد اما خود «فرهنگی دینی» داشته باشد.