شماره 25 نشریه علمی پژوهشی حکمت اسرا آماده چاپ شد

به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی اسراء: شماره بیست و پنجم «فصلنامه علمی پژوهشی حکمت اسرا» پژوهشگاه علوم وحیانی معارج وابسته به بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسرا، در قالب ویژه نامه، آماده چاپ شد.

به نقل از سایت پژوهشگاه معارج؛ ویژگی مهم این شماره از نشریه این است که عمده مقالات بر اساس مبانی حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی(مدظله) تهیه و تنظیم شده است، به گونه ای که در اهم مباحث فلسفه های مضاف از قبیل فلسفه علوم اجتماعی، فلسفه حقوق، فلسفه تعلیم و تربیت، فلسفه علم، فلسفه منطق و سیر تکاملی علوم تجربی بر اساس مدرسه فکری فلسفی ایشان مسائل احصا و مقالات تنظیم گردیده است. مخاطبان و علاقه مندان مباحث فلسفه های مضاف در این ویژه نامه از مقالات ذیل بهره‌مند خواهند شد:

«صورت‌بندی روش تأویل و تأثیر آن بر علوم اجتماعی با تأکید بر اندیشه آیت ‌الله جوادی آملی» تالیف: رضا ملایی و حمید پارسانیا، «دانش فلسفه حق در اندیشه آیت‌الله جوادی آملی» تالیف: محمدحسین طالبی، «مبانی تعلیم ‌و تربیت از دیدگاه آیت الله جوادی آملی» تالیف: رضا حبیبی، «چگونگی امتداد یافتن فلسفه به علوم در فلسفه اسلامی با تأکید بر تقریر آیت‌الله جوادی آملی» تالیف: علی لطیفی، «دلالت معنایی مفاهیم جزئی و نقش آن‌ها در منطق ارسطویی» تالیف: حسام ‌الدین شریفی، «پدیدارشناسی انسان و کیهان پیش و پس از انقلاب کپرنیکی» تالیف: محمدعلی روزبهانی، شمس الملوک مصطفوی و علی‌رضا شفاه، «کتابشناسی: معنای زندگی» تالیف ریچارد تیلور و ترجمه: هدایت علوی تبار.

چکیده مقالات موجود در این شماره از نشریه حکمت اسرا به شرح زیر می باشد:

صورت بندی روش تأویل و تأثیر آن بر علوم اجتماعی با تأکید بر اندیشه آیت الله جوادی آملی

روش تأویل بر اساس حکمت متعالیه، ویژگی های خاصی دارد. این روش وقتی برای فهم پدیده های اجتماعی به کار می رود، توصیفی عمیق از آنها عرضه می کند. هدف این نوشتار صورت بندی روش تأویل بر اساس حکمت متعالیه و با تأکید بر آراء آیت الله جوادی آملی است. در این مقاله پس از اشاره به مبانی و مراحل روش تأویل براساس حکمت متعالیه، به تبیین "تأویل وجودی" و "تأویل مفهومی" پرداخته و دو مرحله "خرق حجاب" و "بازگشت به اصل" برای رسیدن به چهره باطنی پدیده ها بیان می شود. یافته های این پژوهش چنین است: «دانشمند علوم اجتماعی با به کارگیری این روش پس از خرق حجاب های فهم پدیده اجتماعی، به اصل و چهره باطنی آنها که همان نماد و نشانه بودن است می رسد»؛ «چهره باطنی پدیده های اجتماعی، نشانه ها و نمادهایی هستند که اسما و صفات الهی را در صحنه اجتماعات انسانی و روابط حاکم بر آنها نشان می دهند»؛ نتیجه اینکه، فهم پدیده های اجتماعی، اعم از حقیقی و اعتباری، جز در پرتو فهم اسماء الهیِ حاکم بر آن ها امکان پذیر نیست.

دانش فلسفه حق، در اندیشه آیت الله جوادی آملی

مهم ‎ترین مسائل دانش فلسفه حق عبارت اند از: مفهوم حق، انواع حق، صاحبان حق و منشأ حق. این مقاله با روش عقلی و کتابخانه ای می خواهد اندیشه آیت الله جوادی آملی را درباره این مسائل از آثار مکتوبشان استخراج کند. گزاره‎های زیر خلاصه اندیشه وی دراین باره است: 1. مفهوم حق (موضوع دانش فلسفه حق) مفهومی فلسفی است؛ 2. حق می‎تواند اساس چهار تقسیم قرار گیرد: منشأ؛ صاحب؛ تلازم یا عدم‎ تلازم با تکلیف مقابل یا مجامع؛ قابلیت و عدم‎ قابلیت انتقال از صاحب حق؛ 3. همه موجودات می ‎توانند صاحب حق باشند؛ 4. خاستگاه همه حق ‎ها خدای متعال است.

مبانی تعلیم و تربیت از دیدگاه آیت الله جوادی آملی

موضوع این نوشتار، تبیین مبانی تعلیم وتربیت از دیدگاه حضرت آیت الله جوادی حفظه الله است. در این مقاله تلاش کرده ایم با روش توصیفی ـ تحلیلی، دیدگاه های ایشان را درباره مهم ترین مبانی تعلیم وتربیت گردآوری و تحلیل کنیم. با توجه به گستردگی مباحثِ مبانی تعلیم و تربیت، ناگزیر از گزینش برخی مبانی بودیم؛ یعنی مبانی معرفت شناختی و انسان شناختی. بخش مبانی معرفت شناختی درباره چند مبنا از جمله حداکثری بودن دین و شمول آن نسبت به حوزه تعلیم و تربیت، اعتبار یافته های عقل و معتبر بودن داده های علوم انسانی تجربی است. بخش مبانی انسان شناختی نیز درباره دو بعدی بودن انسان، حی متأله بودن انسان، کرامت انسان و خلافت الهی است. جامعیت علمی استاد از یک طرف، توجه به مسائل نوظهور در حوزه های مختلف ازجمله تربیت ازطرف دیگر و موضع گیری در حیطه های متنوع مرتبط با مبانی تعلیم وتربیت، زمینه مساعدی را برای گردآوری، تنظیم مبانی و مسائل تربیتی و طراحی نظام تربیتی از دیدگاه ایشان فراهم کرده است.

چگونگی امتداد یافتن فلسفه به علوم در فلسفه اسلامی با تأکید بر تقریر آیت الله جوادی آملی

مسئله اساسی پژوهش حاضر پاسخ گویی به این پرسش است که ازنظر فلسفه اسلامی، امتداد و بسط فلسفه به علومِ ناظر به زندگی چگونه رخ می دهد و فلسفه چگونه در تولید و تولد نظریه های علمی نقش آفرینی می کند. این مقاله می کوشد با روش توصیفی ـ تحلیلی، ضمن بازخوانی آن دسته از مباحث فلسفه اسلامی (با توجه ویژه به تقریر آیت الله جوادی آملی) درباره رابطه فلسفه و علوم، ابتدا مهم ترین ابعادِ دیدگاه فلسفه اسلامی را درباره رابطه فلسفه و علوم توصیف کند و سپس با تحلیل منطقی نکته های این دیدگاه، دلالت ها، ظرفیت ها و افق گشایی های آن را درباره چگونگی امتداد فلسفه به علوم آورده ایم. ملاک تمایز در علوم، موضوع فلسفه و موضوع علوم و نسبت آن ها با یکدیگر، جایگاه موضوع، مبادی و مسائل در علوم و نسبت آن ها با یکدیگر از مهم ترین مسائل فلسفه اسلامی اند که چهارچوب نظری مناسبی برای بررسی چگونگی امتداد فلسفه به علوم فراهم می کنند که در بخش «بازخوانی» به آن ها توجه کرده ایم. در بخش پایانی نیز مهم ترین دلالت ها و ظرفیت های این بازخوانی برای چگونگی نقش آفرینی فلسفه در تولید و تولد نظریه های علمی در قالب پنج اصل بنیادین آمده اند که از جمله آن ها می توان به نقش فلسفه در تأمین مقدمات برای اثبات برخی مسائل علمی، تأکید بر اشراف دانشمند بر مبادی فلسفی دانش خود، نقش این اشراف در تعمیق نظری و تدقیق استدلالی نظریه ها و همچنین تفسیر صحیحی از اصطلاح «فلسفه مضاف» و منطبق بر مبانی فلسفه اسلامی اشاره کرد.

دلالت معنایی مفاهیم جزئی و نقش آن ها در منطق ارسطویی

بیشتر منطق دانان ارسطویی مفاهیم را به کلی و جزئی تقسیم و تمایز آن ها را تبیین می کنند؛ اما برخی معتقدند مفهوم جزئی وجود ندارد و تمام مفاهیم کلی اند. به نظر می رسد برای روشن شدن سرنوشت این تقسیم، باید ملاک تمایز مفهوم جزئی و کلی را به درستی تبیین کنیم. با روشن شدن این ملاک، میزان دلالت معنایی هریک از این دو مفهوم و تبیین صدق و کذب گزاره های متشکل از آن ها نیز روشن می شود. منطق دانان معتقدند نمی توان از مفاهیم جزئی در علوم برهانی بهره برد؛ زیرا علم یقینیِ همیشگی در اختیار انسان قرار نمی دهند؛ با این حال، گاهی از مفاهیم جزئی در علوم برهانی استفاده شده است و برخی معتقدند قضایای متشکل از مفاهیم جزئی، یقین دائم برای انسان ایجاد می کنند. شاید بتوان سخن ایشان را با توجه به سخن حکمای پیشین توجیه کرد.

پدیدارشناسی انسان و کیهان پیش و پس از انقلاب کپرنیکی

در این مقاله چهار دیدگاه را درباره کیهان از اندیشه های روزگارِ باورهای اساطیری، روزگار پیدایش فلسفه در یونان باستان، منظومه ماندگار بطلمیوس در قرون وسطا و پیدایی علم جدید از یافته های نیکولاس کوزایی، کپرنیک، کپلر و گالیله بازجسته ایم و دلالت های اسطوره شناختی آن ها را در شش محور ارتباط خدا و کیهان، حیات انسان و جهان، انس انسان با کیهان و حیرتش از آن، گفت و شنود انسان با کیهان، طول و عرض کیهان و سرانجام رابطه علم و تجربه زیسته تبیین کرده ایم. ما بر حتمی بودن تأثیرات متافیزیکی و اسطوره شناختی هر نظریه علمی تأکید کرده ایم و با شواهد تاریخی نشان داده ایم این تأثیرات تابع اراده یا آیین و جهان بینی نظریه پرداز نیست.

کتابشناسی (ترجمه): معنای زندگی (ریچارد تیلور)

تفسیر این پرسش که آیا زندگی معنایی دارد یا نه مشکل است و هر چه انسان بیش تر نیروی ذهنی سنجش گرش را بر آن متمرکز می کند، به نظر می رسد که این پرسش بیش تر از او می گریزد، یا به عنوان پرسشی معقول محو می شود. انسان می خواهد آن را به عنوان مایه ی دردسر کنار بگذارد، به عنوان چیزی که، اگر نمی توان آن را از میان برد، دست کم باید به نحو مناسبی پوشاند. با این حال فکر می کنم هر شخص فکوری تشخیص می دهد که این پرسش مهم است و باید پاسخ با معنایی داشته باشد.

اگر در این حوزه، درک مفهوم معناداری دشوار است، به طوری که ما مطمئن نیستیم که چه نوع چیزی معادل با پاسخ دادن به این پرسش است، شاید مفهوم بی معنایی دشواری کم تری داشته باشد. بنابراین اگر بتوانیم تصویر روشنی از وجود بی معنا را در برابر ذهنمان قرار دهیم، در این صورت شاید با دیدن اینکه تا چه اندازه زندگی ما، آنگونه که واقعاً آن را می یابیم، شبیه آن تصویر است بتوانیم گامی به سوی فایق آمدن بر پرسش نخستین برداریم و از طریق مقایسه درس هایی را که می توانیم بگیریم.

علاقه مندان مي توانند جهت مطالعه متن كامل مقالات به سامانه نشریه حکمت اسراء به آدرس  hikmat.isramags.ir مراجعه و فايل كامل متن مقالات را دريافت نمايند.

فصلنامه حکمت اسراء از مقالاتی که با نگاهی نو در حوزه حكمت و فلسفه، تحقیق و تالیف شده اند، استقبال كرده و مقالاتي كه بر اساس مباني حِكمي حضرت استاد آيت الله جوادي آملي نگاشته شده اند در اولويت بررسي و چاپ قرار مي‌دهد. نويسندگان و محققين گرامي می توانند جهت اطلاع از شیوه نامه مقالات و ارسال مقاله خود از طريق وب سایت مجله اقدام نمایند.