در برخي روايات از مطرح شدن ولايت در روز غدير سخن به ميان آمده است: «بني الاسلام علي خمس... ولم يناد بشي ء كما نودي بالولاية يوم الغدير»[1].

زراره مي گويد: پس از اين كه امام باقر(عليه‌السلام) اركان پنج گانه اسلام را بيان كرد، از آن حضرت پرسيدم، كدام يك از اين اركان برتر است؟ امام(عليه‌السلام) فرمود: ولايت برترين پايه است، زيرا ولايت در ميان اركان دين نقش كليدي دارد و امام راهنماي دين است؛ «قال زراره: فقلت وأيّ شي ءٍ من ذلك أفضل؟ قال: الولاية أفضل لأنها مفتاحهنّ والوالي هو الدليل عليهن»[2].

در ادامه حديث امام باقر(عليه‌السلام) فرمود: بلنداي امر و قله بلند و كليد آن و دَرِ هرچيز و رضايت خداي رحمان پس از شناخت امام(عليه‌السلام) پيروي از اوست و خداوند فرموده: هركس از رسول پيروي كند. از خدا پيروي كرده است.... اگر كسي تمامي شب ها به نماز ايستد و همه روزها را روزه بدارد و همه اموالش را صدقه بدهد و هر ساله حج خانه خدا كند، امّا ولايت ولي خدا را نشناسد تا آن را بپذيرد و همه كارهايش را با راهنمايي او انجام دهد، از طرف خدا هيچ ثوابي ندارد و از اهل ايمان نيست.

اِشهاد در صحنه غدير

شاهد گرفتن براي آن است كه انسان بر اساس واقعيتي تصميم بگيرد و تسليم شود. خدا ربوبيّت خود و عبوديّت ما را به ما نشان داد و براي گرفتن پيمانِ اطاعت و پذيرشِ شريعت و تكليف از ما پرسيد: آيا من پروردگار شما نيستم؟ ما گفتيم: آري. پيامبر نيز مردم را بر نبوّت خود شاهد گرفت و حاضران در صحنه غدير گفتند: آري. بعد فرمود لازمه پذيرش نبوّت و ولايت من پذيرش امامت و ولايت وصي من علي(عليه‌السلام) است.

بسياري از ائمّه(عليهم‌السلام) به واقعه غدير احتجاج و استدلال كرده اند. اميرالمؤمنين(عليه‌السلام) نيز پس از حادثه خلافت استشهاد كرد و فرمود: مردم! مگر در غدير و موارد ديگر شاهد نبوديد كه پيامبر مرا وصي قرار داد، پس بايد رهبري مرا بپذيريد.

وجود مبارك اميرالمؤمنين(عليه‌السلام) در نهج البلاغه مي فرمايد: به خدا سوگند من از همه مردم حتي از خود مردم به آن ها أولي هستم: «فواللّه إنّي لأولي النّاس بالنّاس»[3].

اولويّت ولي الهي

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم در غدير خم ابتدا معارف و اصول دين را بازگو كرد و همگان به آن اقرار كردند. سپس آيه ﴿ألنّبي أولي بالمؤمنين من أنفسهم﴾[4] را تلاوت كرد و از حاضران اقرار گرفت: «ألست أولي بالمؤمنين من أنفسهم»[5]. آنگاه فرمود: هر كس صاحب اختيار خويش است، امّا پيامبر والي، متولّي، ولي و أولي بر همه است؟ اولويت (أولي) در آيه سوره احزاب و در سخن پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم تعييني است، نه تفضيلي. اگر گفته شود ديگري نيز مي تواند اين كار را انجام بدهد، ولي زيد أولي است، اين افعل تفضيل است، ولي أفعل تعيين مثل ﴿اُولوا الأرحام بعضهم أولي ببعضٍ﴾[6] كه معنايش اين نيست كه در ارث همگان مساوي هستند، ليكن طبقه اوّل سزاوارتر است، بلكه بدين معناست كه با بودن طبقه اوّل، ارث به طبقه دوم نمي رسد و هم چنين با بودن طبقه دوم به طبقه سوم نمي رسد.

بنابراين، چون اولويت تعييني است، با بودن پيامبر انسان صاحب اختيار نيست؛ نه اين كه ما صاحب اختيار خود هستيم و پيامبر نيز صاحب اختيار ما است، ولي بهتر است كه او كارهاي ما را اداره كند كه آن اولويت تفضيلي است، نه تعييني. پس معنايش اين است كه وقتي پيامبر چيزي را اراده كرد، انسان در برابر او حقي ندارد. مردم در كارهاي شخصي خود، بر خود سلطه دارند، ولي هنگامي كه در تحت رهبري رسول اكرم صلي الله عليه و آله و سلم قرار گرفتند، حرف اول و آخر را رسول گرامي مي زند. پيغمبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم در غدير همين بهره را از ششمين آيه سوره احزاب گرفت.

منبع: کتاب شمیم ولایت، تلخیص صفحات 131-139