به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی اسراء: به مناسبت برگزاری همایش کتاب سال حوزه و برگزیده شدن کتاب ارزشمند « تحریر ایقاظ النائمین» اثر آیت الله العظمی جوادی آملی در این همایش، معرفی اجمالی این کتاب ارزشمند را از نظر می گذرانیم.

ايقاظ النائمين كه نتائج مهم ترين تأملات فلسفي عرفاني صدرالدين شيرازي (قدس سره) است تلاشي است در جهت تعالي فلسفه از يك سو و تجلّي عرفان از سوي ديگر. او در اين کتاب فلسفه را به حضرت عرفان آورده و از سنجش عرفان به ميزان حكمت متعاليه باک نداشته است.

در باور صدرالمتالّهين اين هر دو دانش استوار در بسياري از موارد با يكديگر هم افق مي شوند و امكان فهم فلسفي حقايق عرفاني براستي فراهم مي گردد. توانمندي و هنر استاد آيت الله جوادي آملي در اين اثر گرانبار،  تحرير و آزاد سازي مباحث اين دو رشته دانش است كه ضمن حفظ مباني و چارچوب هر يك از فلسفه و عرفان، مقصد اصلي كتاب را آشكار مي سازد كه همانا توجّه دادن به جنبه هاي نظري و عملي عرفان فيلسوفانه و نيز نگرش توحيدي ناب و زيستي بر مبناي توحيد است.

 استاد آيت الله العظمی جوادي آملي(دام‌ظله) كه خود پيمايشگر اين طريق و همسفر اين رفيق است، با منظاري عرفاني و با زباني برهاني اين ديباچهٔ توحيد را بر كرانه انديشه و ساحل مكاشفه نشانيد و با جمع سالم عقل و نقل و شهود در پرتو وحي قرآن و سنت ولايي حضرات معصومان(ع) راه مستقرّي را نشان داد و اين نيز از بركات الهي و فيوضات رباني است كه در عصر كنوني ـ عصر پراكندگي مكاتيب و سردرگمي مذاهب ـ نصيب اهل معرفت و ارباب خرد و حكمت گشته است.

در ادمه به برخی از ویزگی های این کتاب گرانقدر اشاره می شود:

   الف. زبان اثر كنوني، زبان تحليلي است و هدف از نوشتن به اين زبان بيش و پيش از هر چيز اين است كه جاي هيچ ابهام و مجال هيچ اجمال باقي نماند. در رسيدن به اين هدف كوشش شده است اولاً همهٔ مفاهيم اصلي دست‌كم يک بار در اين اثر به روشني بيان شوند؛ ثانياً مدعيات اصلي به دقت از يكديگر جدا شوند و البته بر هر يک از آن‌ها استدلالي ترتيب داده شود؛ و ثالثاً در بيان مباحث ترتيب منطقي رعايت شود؛

ب. كتاب ايقاظ النائمين بخش‌هاي گوناگوني دارد كه هر يک با عنوان‌هايي چون «تنبيه»، «اشعار» و «تسجيل» خوانده شده است. براي هر يک از اين بخش‌هاي متن ساختار ويژه‌اي پيشنهاد، و مباحث هر بخش در آن ساختار تنظيم شده است. به همين دليل، در بيشتر موارد، هر بخش از متن در چند مقام و هر مقام در چند مطلب و هر مطلب در چند نكته تنظيم شده و سامان يافته است؛

ج. در پاره‌اي موارد فهم مباحث ايقاظ النائمين به بيان پيش‌زمينه‌هاي فلسفي يا عرفاني و اشاره به مباني حِكمي و معرفتي نياز داشته است. در اين موارد استاد(دام‌ظله) مباحثي از اين نوع را به اين اثر افزوده‌اند؛

د. بيشتر مصادر ايقاظ النائمين موضوع تحقيق جداگانه‌اي بوده‌اند. دو گروه اصلي مصادر عبارت‌اند از:

    1. مصادر نقل قول‌هاي مستقيم: صدرالمتألهين در ايقاظ النائمين به سخناني از فيلسوفان و عارفان متقدم استناد كرده و مشخصاً عبارات آنان را آورده است، و در بسياري موارد نيز از آنان نام مي‌بَرد. محض نمونه، او از ابن‌عربي، علاءالدوله سمناني، عارف سهروردي، عارف شبستري، صدرالدين قونوي و ديگران عباراتي را به نقل قول مستقيم مي‌آورد. اگر نگوييم همه، بيشتر عبارت‌هاي اين فيلسوفان و عارفان متقدم به مصادر اصلي ارجاع داده شده‌اند، و فهرست مشخصات كتابشناختي نسخهٔ مورد استفاده در اين اثر در كتابنامهٔ پاياني آمده است؛

    2. مصادر متن ايقاظ النائمين: حجم درخوري از عبارت‌هاي صدرالمتألهين در متن ايقاظ النائمين از آثار ديگري به آن راه يافته و او بدون هيچ اشاره‌اي به مصادر اصلي، آن عبارت‌ها را در متن خود اشراب كرده است. از باب نمونه، گاهي يک بند كامل از شرح قيصري بر فصوص الحكم و همچنين شرح او بر تائيهٔ ابن فارض و يا عبارت‌هاي بسياري از تفسير نيشابوري (البته گاه با اندكي تصرف) به متن راه يافته است. مصادر اين عبارت‌ها در بيشتر موارد پيدا شده و در پانوشت‌ها يا در متن اثر كنوني درج گرديده است؛

هـ. در تحقيق منابع روايي روش متفاوت اما نسبتاً دقيق‌تري به كار گرفته شده است. شيوهٔ مرسوم در تنظيم ديگر آثار استاد(دام‌ظله) و تحقيق در منابع روايي اين بوده است كه حديث يا روايت در يكي از منابع روايي شيعه (و گاه منابع روايي اهل تسنن) پيدا، و به همان مصدر مورد نظر ارجاع داده شود. اما در اين اثر ارجاع به مصادر به شيوهٔ توضيحي مبنا قرار گرفته است. در اين شيوه هر توضيح لازم در خصوص مصادر و متن روايت مورد توجه است. بر اين اساس، اولاً به تفاوت متن روايات و احاديث با آنچه در متن ايقاظ النائمين يا در اثر كنوني آمده است، حتي اگر تفاوت در يک كلمه باشد، اشاره شده است؛ و ثانياً ترتيب تاريخي در منابع روايي، كانون توجه قرار گرفته است، و بنابراين كتاب شريف بحار الانوار منبع روايي درجهٔ اول به شمار نيامده است و تنها در مواردي مستقيماً به آن ارجاع داده شده است كه روايت يا حديث در هيچ منبع روايي ديگري يافت نشده باشد، و نيز روايت يا حديث ابتدا در يكي از مصادر اوليه، مانند المحاسن، بصائر الدرجات، الكافي، التوحيد، الخصال و الاختصاص پيدا شده و سپس به همان سند به بحار الانوار ارجاع داده مي‌شود. البته نهج البلاغه از اين قاعده مستثنا بوده و در همهٔ موارد منبع درجهٔ اول به شمار آمده است؛ و ثالثاً بعضي توضيح‌هاي لازم دربارهٔ روايت يا حديث افزوده شده است، و از باب نمونه، گاهي به تصحيف در متن توجه داده شده است؛ و رابعاً اگر حديث يا روايت در منابع شيعي يافت نشده باشد، در مواردي به منابع اهل سنت نيز ارجاع داده شده است؛

و.  در نوشته‌هاي عرفاني يا آثار حِكمي بعضي كلمات و عبارات مشهور شدهاند و معمولاً به آن‌ها اشاره يا استناد مي‌شود. اين كلمات و عبارات رايج، در منابع گوناگون جست‌وجو شده است و احياناً به آن منابع، به ترتيب اهميت، ارجاع داده شده است. نكتهٔ بااهميت در شيوهٔ ارجاع مزبور اين است كه كاربرد آن كلمات و عبارات رايج در سياق‌هايي متفاوت بيشتر معرفي شده است. مزيت اين نوع جست‌وجو در منابع عرفاني اين است كه ارجاع نادرست يا نامتناسب اين كلمات و عبارات را در بعضي سياق‌هاي ديگر باز مي‌نماياند؛

ز. مطالب پانوشت‌ها (و نه لزوماً تحقيق در باب مصادر) در بيشتر موارد از استاد(دام‌ظله) است و تنها به دليل رعايت پيوستگي متن به پانوشت منتقل شده است.

این کتاب برای نخستین بار در سال 1394 در 1064 صفحه با قطع وزیری در تیراژ 3000 جلد توسط مرکز بین المللی نشر اسراء چاپ و در اختیار علاقمندان قرار گرفت.

علاقمندان می توانند برای تهیه این کتاب و سایر آثار مکتوب و دیجیتال حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی به سایت مرکز بین المللی نشر اسراء، به آدرس http://nashresra.ir مراجعه کنند.