پایگاه اطلاع رسانی اسراء: پایگاه اطلاع رسانی اسراء:  کنگره بین المللی توسعه و تعالی علوم بر پایه عقلانیت وحیانی (با تکیه بر اندیشه های علامه جوادی آملی) به همت دانشگاه تهران و با همکاری بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء امروز صبح در تالار علامه امینی دانشگاه تهران آغاز شد.

در این مراسم، پیام آیت الله العظمی جوادی آملی به این کنگره بین المللی پخش گردید.

معظم له در پيام خود به اين کنگره بين المللی به تبيين مساله عقل وحيانی و ابعاد مختلف آن پرداختند.

ايشان در بخشی از اين پيام اظهار داشتند: انسان همان طوري که يک چشم و گوش دارد براي درک کردن و يک دست و پا دارد براي کار کردن، در قلمرو جان او هم دو دستگاه وجود دارد: يکي عقل نظري که مسئول انديشه‌ورزي است، يکي عقل عملي که مسئول انگيزه‌مداري است. انسان با چشم و گوش مي‌فهمد، با دست و پا کار مي‌کند در قلمرو جان با عقل نظري مي‌فهمد، با عقل عملي اراده دارد. اراده، تصميم، نيت و مانند آن از شئون انگيزه است که مسئول آن عقل عملي است. تصور، تصديق، قضيه، قياس، استدلال، برهان و مانند آن، امور نظري و علمي است که مسئول آن عقل نظري است که انديش‌ورز است.

ایشان ادامه دادند: آنچه که به نام عقل وحياني نامگذاري مي‌شود اين است که اين عقل در اثر استدلالا‌هاي عقلي بر اساس قانون علّيت يا قانون‌هاي ظهور و مصدر ظهور، صدور و مصدر صدور به هر وسيله که باشد، ادراک مي‌کند، چيزي که هستي او عين ذات او نيست، نيازمند به آفريدگار است؛ چنانچه اميرالمؤمنين علي بن ابيطالب(سلام الله عليه) در نهج البلاغه فرمود: «كُلُّ قَائِمٍ فِي سِوَاهُ مَعْلُولٌ»؛[1] يعني هر موجودي که هستي او عين ذات او نيست اين بر اساس شانس و بخت و اتفاق به عمل نمي‌آيد؛ اين با علت به عمل مي‌آيد. اين نظام علّي را که عقل درک مي‌کند، نقل و وحي آن را امضا کرده است؛ اين آغاز تعامل بين عقل و وحي است.

نظریه عقلانیت وحیانی، سامانه معرفتی برای تولید علوم دینی، حوزوی و دانشگاهی

در بخش دیگری از این مراسم حجت الاسلام والمسلمین مرتضی جوادی آملی به ایراد سخنرانی پرداخت و ضمن تشکر و قدردانی از برگزار گنندگان گفت: «عقلانیت وحیانی یک سامانه معرفتی است، که بر اساس این سامانه معرفتی علم، دانش و دین شکل می‌گیرد و توسعه و تعالی پیدا می‌کند».

وی افزود: «تردیدی نیست که امروز نقش علم، دانش و فناوری در عرصه حیات انسانی تعیین کننده است. اما آن سامانه‌ای که علم را می‌سازد باید با تعریف و توصیف روشنی حرکت کند. نقل بدون عقل می‌تواند یک فضای نامناسب اجتماعی را ایجاد کند. اگر انحراف‌هایی امروز به‌ویژه در جوامع دینی و اسلامی شکل گرفته، مرهون حرکت براساس سامانه معرفتی نقل بدون برخورداری از عقلانیت وحیانی است».

حجت‌الاسلام والمسلمین جوادی آملی در ادامه خاطر نشان کرد: «نظریه عقلانیت وحیانی عبارت از یک سامانه معرفتی است که بر اساس آن هم علوم دینی و حوزوی و هم علوم دانشگاهی و هر آنچه که برای بشر به‌عنوان علم شناخته شده از آن ساحت تولید می‌شود. عقلانیت وحیانی می‌تواند برای جامعه بشری در حوزه‌های مختلف نتایجی را به همراه آورد».

همچنین در این مراسم دکتر محمود نیلی احمدآبادی، رئیس دانشگاه تهران و رئیس شورای سیاست‌گذاری کنگره با بیان اینکه برای ما بسیار مایه خشنودی است که میزبان این کنگره ارزشمند علمی هستیم، گفت: «کنفرانس‌ها موضوعات متعددی را دنبال می‌کنند و محل مناسبی برای ایجاد شبکه‌های علمی هستند و امروز موفقیت‌های بزرگ در دنیا با تعامل بین دانشمندان و به اشتراک گذاشتن یافته‌های علمی به‌دست می‌آید».

رئیس دانشگاه تهران با اشاره به سه محور اصلی برنامه پنج ساله دانشگاه به موضوع بین‌المللی‌سازی و مسئولیت اجتماعی پرداخت و گفت: «بین‌المللی‌سازی یکی از دلایلی است که امروز دانشگاه تهران را میزبان این کنگره ارزشمند کرده است».

دکتر نیلی احمدآبادی با تصریح اینکه علم مرز نمی‌شناسد و توسعه علم منوط به گردش علم، محققین و دانشمندان در کشورهای مختلف و مستقل از مرزهای جغرافیایی است، افزود: «اگر چه پیاده‌سازی و توسعه علم در هر کشوری با نیازهای آن صورت می‌گیرد، اما با ایجاد شبکه‌های بین‌المللی این توسعه بیشتر خواهد شد. بین‌المللی‌سازی دغدغه همه دانشگاه‌های دنیاست وخوشبختانه دانشگاه تهران در این زمینه پیشرفت‌های بسیار چشمگیری داشته است».

رئیس شورای سیاست‌گذاری کنگره بین‌المللی توسعه و تعالی علوم بر پایه عقلانیت وحیانی در ادامه با تاکید بر مسئولیت اجتماعی به‌عنوان یکی دیگر از محورهای برنامه دانشگاه تهران، میزان تأثیر دانشگاه در جامعه را یک موضوع بسیار مهم توصیف کرد و گفت: «اگر می‌خواهیم سرمایه‌گذاری در حوزه آموزش عالی توسعه پیدا کند، طبیعتاً باید به تأثیر دانشگاه در جامعه بیش از گذشته پرداخته شود».

وی با عنوان اینکه توسعه علوم انسانی و اجتماعی یکی از برنامه‌های مهم دانشگاه تهران است، خاطر نشان کرد: «برگزاری این کنگره با توجه به نگاهی که دانشگاه تهران به علوم انسانی و اجتماعی دارد، بسیار مهم است. تفکر ما بر این است که پایه تغییر و تحول در جوامع از این دو علم شروع می‌شود. حتی توسعه صنعت و تکنولوژی هم از تغییر نگرش فلسفه زندگی و نگاه جامعه به اطراف خود آغاز شده است».

دکتر محمد علی عبدالهی، دبیر علمی کنگره در ابتدای این همایش با بیان اینکه ما انسان‌ها در مقام عقل و نظر عقل را به‌کار می‌گیریم، گفت: «اگر بخواهیم معیارها، الگوها و منابع صحیح از عقلانیت را فهرست و در باب آن تامل کنیم، دشواری‌هایی مشخص و یک سلسله پرسش‌هایی مطرح خواهد شد، که کدام معیارها برای عقلانیت صحیح است».

وی افزود: «پرسش‌های مهمی مطرح می‌شود که باید پاسخ داده شود و دانشگاه تهران به‌عنوان مهم‌ترین دانشگاه ایران تصمیم گرفت، تا در این زمینه موضوع عقلانیت را به‌صورت بین‌المللی به‌بحث بگذارد. در میان اندیشمندان مسلمان علامه جوادی آملی جزء نادر اشخاصی هستند که به این موضوع پرداخته‌اند و از خود آثار گرانبهایی را با این موضوعیت به جای گذاشته‌اند».

دکتر عبدالهی در ادامه گزارشی از روند برگزاری کنگره ارائه داد و خاطر نشان کرد: «این کنگره دو هدف مهم را دنبال می‌کند، یکی پاسخگویی به پرسش‌های اساسی که بشر امروز در مورد عقلانیت پیش روی دارد و دیگری معرفی علامه جوادی آملی به‌عنوان یک نظریه‌پرداز مهم و برجسته به دنیا و جهان اسلام است».

دبیر علمی کنگره با اشاره به اینکه یکسری فعالیت‌های علمی در کنگره صورت گرفته است، گفت: «پس از اعلام فراخوان از سوی دبیرخانه کنگره بیش از ۱۱۵ مقاله علمی قابل داوری به این دبیرخانه ارائه شد. البته این به جز مقالاتی است که به مرحله داوری نرسیده‌اند».

به گفته وی ۶۰ مقاله به تشخیص داوران قابلیت چاپ در مجموعه مقالات کنگره را دارند و حدود ۲۸ مقاله در چهار نشست علمی و تخصصی ارائه خواهند شد.

دکتر عبدالهی با عنوان اینکه یک کار علمی مهم در کنگره انجام گرفته است، از تهیه کتاب جامعی به‌عنوان منظومه فکری علامه جوادی آملی که مجموعه‌ای از مقالات شاگردان تراز اول ایشان و در باب آراء و افکار علامه است و به دو زبان انگلیسی و عربی ترجمه خواهد شد، خبر داد.

دبیر علمی کنگره تصریح کرد: «در این کنگره ۴۵ میهمان از جهان اسلام و حدود ۹ میهمان از کشورهای اروپایی شرکت کرده‌اند و ما قبل از برگزاری این کنگره پنج پیش‌نشست در دانشگاه‌های مختلف برگزار کرده‌ایم».

در ادامه، دکتر غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، برگزاری چنین کنگره‌ای که حول محور اندیشه‌های علامه جوادی آملی صورت می‌گیرد را مبارک توصیف کرد و گفت: «در باب ضرورت این بحث، کشورهای اسلامی نزدیک به دو قرن است که با تمدن کشورهای غربی مواجه شده‌اند و در این دو قرن یکی از مسائل مطرح شده برای متفکران اسلامی نزاع علم و دین بوده است».

وی افزود: «این فکر مطرح بوده و هست که با رشد علم و گسترش آن میدان دین تنگ شده و این گونه بیان می‌شود که دین مربوط به دورانی است که علم بشر رشد نکرده است. در راستای چنین تصوری با رشد علم این نزاع افزون‌تر شده و البته حل این مسئله خدمت بزرگی به دین است».

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی تصریح کرد: «بدون علم نمی‌توان کشورها را اداره کرد. دنیایی که از جنگ و خونریزی خالی نیست و ریشه همه این مسائل به تمدن غرب بر می‌گردد و منشأ آن در همان جایی است که علم را کافی دانسته‌اند و دین را کنار زده‌اند. پس حل مسئله علم و دین، هم نیاز کشورهای اسلامی و هم جهان است».

دکتر حداد عادل در ادامه با اشاره به کتاب علامه جوادی آملی با موضوع «منزلت عقل در هندسه معرفت دینی» به تببین و تشریح اندیشه‌های علامه جوادی آملی با استناد به آن کتاب پرداختند.

وی  افزود: کتاب منزلت عقل در هندسه معرفت دینی اثر استاد جوادی آملی در موضوع همین همایش امروز است. در این کتاب سعی شده جایگاه عقل ارتقا یابد و شان عقل هم در علوم دینی و هم در علوم تجربی تبیین شود.

وی ادامه داد: آیت الله جوادی آملی جایگاه عقل را در معرفت دینی بالا می برند و معتقدند معرفت دینی به منزله یک پرنده با دو بال عقل و نقل است که قلب این پرنده وحی است و وحی هم بر نقل و هم بر عقل حاکم است. ایشان عقل را در برابر دین نمی دانند بلکه در برابر نقل، بیان می کنند.

وی افزود: اگر نقل حکایت از «ما انزل الله» می کنمد ، عقل حکایت از «ماالهم الله» می کند. هر کوشش عقلی روشمند که به درک حقایق جهان هستی منجر شود یک کوشش دینی است.

این استاد دانشگاه گفت: استفاده از عقل کاملا یک امر دینی محسوب می شود و آیت الله جوادی آملی دخالت عقل در تشریع شریعت را از جمهور علما فراتر می برند. ایشان می گویند اگر عقل با روش درست به یک واقعیتی برسد تبعیت از آن درست مثل نقل وابسته به وحی واجب است.

وی در پایان تصریح کرد: ایشان می گویند اگر با عقل خودمان به این جمع بندی برسیم که بهترین راه برای اداره جامعه نظام جمهوریت است، این یک دستاورد اسلامی است. چون ادراک عقل حجت الهی است و الهام خداوند است. ایشان نقدهایی به دو نگاه افراطی و تفریطی به عقل دارند و عقل را چراغی برای فهم وحی می دانند.

در این کنگره، آیت‌الله سید مصطفی محقق داماد نیز به تشریح عقلانیت وحیانی از منظر تاریخی و نگاه فلاسفه اسلام با تاکید بر اندیشه‌های ملاصدرا پرداخت.

حجت الاسلام و المسلمین دکتر پارسانیا از شاگردان علامه جوادی آملی سخنران پایانی بود و در بخش دیگر این کنگره پیام تصویری علامه جوادی آملی ارائه شد، که ایشان ضمن قدردانی از برگزارکنندگان کنگره به تشریح و تبیین موضوع عقلانیت وحیانی پرداختند.

رونمایی از مجلدات جدید کتاب رحیق مختوم

رونمایی از جلد‌های ۱۷ تا ۲۰ کتاب «رحیق مختوم» به نگارش علامه جوادی آملی و برگزاری نشست‌های تخصصی بخش پایانی اولین روز کنگره توسعه و تعالی علوم بر پایه عقلانیت وحیانی بود.

اختتامه کنگره توسعه و تعالی علوم بر پایه عقلانیت وحیانی ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۷، در پردیس فارابی دانشگاه تهران (قم) برگزار خواهد شد.

گزارش تصویری