پایگاه اطلاع رسانی اسراء: در آستانه آغاز سال نو و فرا رسیدن نوروز باستانی، فرازهایی از بیانات آیت الله العظمی جوادی آملی با موضوع تفسیر نوروز و شرح دعای تحویل سال را از نظر می گذرانیم.

آیت الله العظمی جوادی آملی در کتاب شریف مفاتیح الحیات در خصوص سنت ها، مرقوم داشتند: در میان ملت.ها و اقوام و پیروان ادیان و مذاهب، سنت.ها و رسم‌هایی از گذشته دور تا كنون در كار بوده و هست كه برخی از آن‌ها پسندیده و برخی ناپسندند. سنت.های پسندیده مصداق این حدیث شریف هستند كه پیامبر گرامی(ص) فرمود: هر كه راه و رسم نیكویی را بنیان نهاد، در پاداش عمل به آن تا روز قیامت سهیم است بی‌آنكه از اجر دیگران كاسته شود.  سنت.های ناپسند نیز مصداق حدیثی دیگرند كه آن گرامی فرمود: هركس روش زشتی را پایه گذاشت، در كیفر و پیامد عمل به آن تا روز قیامت شریك است.

 ایشان در ادامه درباره سنت نوروز و روایاتی که در این زمینه وجود دارد بیان داشتند: نوروز به معنای روز نو است و در اصطلاح رایج این مرز و بوم به نخستین روز فروردین و رسیدن آفتاب به برج حَمَل و آغاز بهار، نوروز گفته می‌شود. برای این روز در میان ایرانیان و برخی اقوام و كشورهای دیگر آداب و رسومی وجود دارد. احادیثی كه در منابع روایی درباره این روز آمده‌اند با صرف نظر از سند آن‌ها، به لحاظ محتوا متعارض هستند؛ برخی آن را تأیید  و برخی نفی كرده‌اند.

با توجه به مطالبی كه درباره اصل زمان و تغییر آن در عنوان اشارات گفته می‌شود به نظر می‌رسد رد و تأیید در این روایات به لحاظ رسم‌های ناپسند و پسندیده نوروز باشد؛ یعنی روایت نفی درباره سنت.های نادرست آن باشد و روایت تأیید، سنت.های خوب آن را تأیید می‌كند.

معظم له تصریح داشتند: این احتمال هم وجود دارد كه روایت تأیید، شاید به جهت نزدیك بودن این روز با حادثه غدیر و ولایت حضرت امیرموٴمنان(ع) باشد چرا كه بر اساس برخی محاسبات ریاضی و نجومی، جریان غدیر در سال دهم هجرت در روز 27 اسفند ماه بوده است.  پیامبر اكرم(ص) نیز تا سه روز جهت بیعت گرفتن در سرزمین غدیر درنگ فرمودند  پس نوروز سال دهم هجری هم‌زمان با غدیر بود.

گفتنی است برخی از سنت های خوب آن در شمار اموری است كه اسلام به صورت كلی بر آن‌ها تأكید دارد؛ مانند نظافت و خانه‌تكانی، نیكوكاری، كمك به نیازمندان، به ویژه خویشان و بستگان، توجه به سالمندان، مهر و محبت به یكدیگر، صله رحم و دید و بازدید دوستان كه بسا از این طریق كینه‌های دیرین زدوده می‌شوند و نیز از سنت.های خوب آن، روی آوردن به پاكی و طهارت معنوی است كه موٴمنان با رفتن به قبرستان‌ها و اماكن مذهبی و زیارتگاه‌ها به ذكر و دعا می‌پردازند و دعای «یا مُقَلّبَ القُلُوبِ وَالأبْصَارِ یا مُدَبّرَ اللّیلِ وَ النَّهَارِ وَ یا مُحَوَّلَ الحَوْلِ وَ الأحّوَالِ حَوّلْ حَالَنَا إلَی أحْسَنِ الحَالِ»، ورد زبانشان است.

آیت الله العظمی جوادی آملی همچنین در سخنانی با بیان این مطلب که «وقتی بهار را دیدید به یاد معاد باشید» ابراز داشتند: در روایات ما آمده است که وقتی بهار را دیدید به یاد معاد باشید. چون در قرآن کریم یکی از نمونه‌های معاد را جریان بهار ذکر می‌کند. در بهار خدای سبحان دو کار انجام می‌دهد یکی اینکه خوابیده‌ها را بیدار می‌کند و یکی اینکه مرده‌ها را زنده می‌کند. این درخت‌ها در زمستان خواب‌اند ولی بهار که شد بیدار می‌شوند، وقتی بیدار شدند این درخت مواد مرده را به عنوان غذا جذب می کند و به صورت خوشه و شاخه و برگ و میوه در می‌آورد، این مرده‌ها را زنده می‌کند.

ایشان در شرح دعای تحویل سال و تناسب این دعا با عید نوروز اذعان داشتند: جریان «مقلّب القلوب و الأبصار» در قرآن دو جا ذکر شده و هر دو جا مربوط به مسئله معاد و قیامت است یکی اینکه فرمود افرد کافری که دلهایشان را تطهیر نکردند آلوده است ما در قیامت دلهای اینها را زیر و رو می‌کنیم ﴿ وَنُقَلِّبُ أَفْئِدَتَهُمْ وَأَبْصَارَهُمْ کَمَا لَمْ یؤْمِنُوا بِهِ أَوَّلَ مَرَّةٍ ﴾ و در جای دیگر در سوره مبارکه نور که از رجال الهی سخن به میان می‌آید می‌فرماید رجال الهی کسانی‌اند که ﴿ لاَّ تُلْهِیهِمْ تِجَارَةٌ وَلاَ بَیعٌ عَن ذِکْرِ اللَّهِ ﴾ اینها کسانی‌اند که ﴿ یخَافُونَ یوْماً تَتَقَلَّبُ فِیهِ الْقُلُوبُ وَالْأَبْصَارُ ﴾ اینها از روزی می‌ترسند که دل‌ها زیر و رو می‌شود، چشم‌ها برگردانده و زیر و رو می‌شود که این هم باز مربوط به مسئله قیامت است.

معظم له خاطرنشان کردند: نتیجه بحث اینکه بهار انسان را به یاد قیامت می‌اندازد، در تحویل سال که بهار است به خدا عرض می‌کنیم ای خدایی که دل‌ها را زیر و رو می‌کنی، ای خدایی که چشم‌ها را زیر و رو می‌کنی، ای خدایی که شب و روز را مدیریت می‌کنی، ای خدایی که سال را به سال دیگر و حال را به حال دیگر تبدیل می‌کنی، حال ما را به بهترین وجه تبدیل کن تا ما گرفتار تقلیب قلوب نشویم، گرفتار تقلیب ابصار نشویم! بلکه از احسن الأحوال بهره بگیریم، این عصاره دعاست بر اساس تناسبی که بین بهار و معاد و حوادث تلخ معاد است. پس اگر در روایات دارد وقتی بهار آمد به یاد معاد باشید و یکی از راه‌های تذکره معاد همین است که ما از تقلیب قلوب نجات و از تقلیب ابصار نجات پیدا کنیم.

منبع: کتاب مفاتیح الحیات تالیف آیت الله العظمی جوادی آملی و آرشیو جلسات درس اخلاق معظم له