به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی اسراء: به  مناسبت اول خرداد، روز بزرگداشت ملاصدرا،» نشست علمی فلسفه سیاسی صدرالمتألهین» با حضور حجت الاسلام و المسلمین دکتر مرتضی جوادی آملی و دیگر صاحبنظران در سالن اجتماعات مجمع عالی حکمت اسلامی قم برگزار شد.

حجت الاسلام و المسلمین دکتر مرتضی جوادی آملی در این نشست در سخنانی به تبیین ارتباط بین فلسفه وجودشناختی و هستی شناسانه صدرالمتالهین با علوم اعتباری از جمله علم سیاست پرداخت.

وی با ذکر این مطلب که ملاصدرا در سالهای مبارک زندگانی خود برگ‎های زرینی در عرصه علم و فقاهت و حکمت و تفسیر  به یادگار گذاشت، گفت: صدرالمتالهین بحثی در عرصه وجود تکوینی و اعتباری دارد که باید به خوبی تبیین شود؛ فلسفه پیرامون وجود و اقسام عام وجود بحث می‎کند و اصلی‎ترین وجود را، وجود خداوند متعال می‎داند؛ با تبیینی که صدرالمتالهین در این حوزه دارد، هستی را از وجود خالق می‎داند.

رئیس بنیاد علوم وحیانی اسراء با ذکر این مطلب که پس از بحث واجب، این حکمت وارد افعال واجب می شوند و افعال واجب را به دو حوزه تکوینی و تشریعی تقسیم می‎کند اظهارکرد: از منظر ملاصدار فعل واجب به معنوی مداخله اسماءالله در هستی است.

وی افزود: خداوند در نظام تکوین و تشریع، ایجاد می‎کند؛ سه نشئه‎ای که در فلسفه صدرایی بیان شده است با ایجاد حق، یافت می‎شود؛ فرق ایجاد و موجود به اعتبار است.

استاد حوزه با اشاره به سه نشئه عقل و مثال و نفس و طبع در حوزه تکوین اظهارکرد: در نشئه عقل، موجودات از هر نوع نقص و کاستی و کمبود وجودی منزه هستند و همه کمالاتی که از آنها متوقع است در حال وجود آنها موجود  است که از آن به نشئه مفارغات یاد می‎کنند.

حجت‎الاسلام والمسلمین جوادی آملی افزود: در نشئه وجود نیز از وجود سخن می‎گویند که به نقص آلوده هستند، ولی نقصشان را از جایگاه خود ترمیم می‎کنند؛ در نشئه طبیعت که عالم نفس است از جایگاه موجودات دیگر، نقص آنها ترمیم می‎شود.

وی بیان داشت: وجود، یا اعتباری است یا حقیقی،  در نتیجه موجود ذهنی در ذهن وجود دارد و موجود است. لذا حقایق اعتباری از دیدگاه حکمت متعالیه موجود هستند. در نتیجه در نسبت اعتباریات و وجود باید گفت که در عالم اعتبار، وجود را داریم و به همین لحاظ یکی از مراتب تقسیم هستی بیان می‎کنیم که موجودات یا حقیقی هستند و یا اعتباری؛ علامه نیز علوم را به دو قسم حقیقی و اعتباری تقسیم می‎کنند.

حجت‎الاسلام والمسلمین مرتضی جوادی آملی افزود: به همان میزانی که تقسیم هستی، به تقسیم هستی خارجی و ذهنی تقسیم می‎شوند، در عالم اعتبار نیز دارای وجود حقیقی و اعتباری هستیم؛ وجود حقیقی موجوداتی هستند که در عالم طبیعت یافت می‎شوند ولی موجودات اعتباری موجود هستند ولی در عرصه اعتبار حضور دارند؛ از جمله اینکه ذمه یا دین، موجود است ولی این موجود اعتباری است.

استاد حوزه تصریح کرد: فلسفه با توجه به اینکه نوع نگاه هستی شناسانه دارد و فضای قالب در فلسفه، نگرش حقیقی و تکوینی است سوال این است که آیا می‎توان برای این دسته از علوم و حقایق جایگاهی را بیان کنیم یا خیر؟

وی ابراز داشت: مرز بین فقه سیاسی و فلسفه  سیاسی متفاوت است؛ فقه سیاسی ناظر به عمل مکلفان نسبت به سیاست است؛ فقه سیاسی در ارتباط با عمل مکلفان بحث می‎کند؛ فلسفه سیاسی کاری به فعل مکلفین ندارد؛ سوال این است که آیا در حکمت اسلام، فلسفه سیاسی وجود داشته است یا خیر؛ برای پاسخ به این سوال باید جهان بینی اسلامی و الهی بیان شود و بر این اساس پرسش فلسفه سیاسی بیان می‎شد؛ فلسفه الهی از فعل الهی بحث می‎کند.

این استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: اقتضای حکمت، در حوزه فعل الهی و اینکه خداوند دارای اراده تشریعه است، قابل فهم است؛ در حکمت الهی راجع به ذات واجب، اوصاف واجب و افعال واجب سخن می گوییم که این حوزه دارای حوزه تشریع و تکوین است و خداوند با کتاب خود به راه‎های سعادت بشری اشاره کرده است.

حجت‎الاسلام والمسلمین جوادی آملی اظهارکرد: از مهمترین و روشن‎ترین و بارزترین امور اعتباری، شریعت مقدس است؛ دین امری اعتباری است و صاحب شریعت نیز خداوند متعال است وخداوند متعال در مقام فعل و ایجاد گاهی اوقات به لباس تکوین و تشریع، با اراده تشریعیه اش آن را ایجاد می‎کند؛ این دین، موجود به ایجاد الهی و در عالم اعتبار موجود است.

وی عنوان کرد: سیاست الهیه که در حوزه اندیشه حکمی باید توضیح داده شود، جلوه‎ای از جلوه‎های شریعت است؛ شریعت را به عنوان روح سیاست نام می‎برند؛ این شریعتی که موجود به وجود و ایجاد الهی است و نظام اعتباری جامعه انسانی را تامین می‎کند، یک حقیقت اعتباری است و به همان میزانی که نظام تکوین از ناحیه پروردگار الهی موجود شده است، این عنصر نیز موجود است.

استاد حوزه تصریح کرد: عالم اعتبار یعنی شریعت و دین، به تکوینی وابسته است که مسبوق و ملحوق به تکوین است؛ نه اینکه آنها را امری اعتباری و رها شده بدانیم؛ امر اعتباری از جهاتی قوی تر از تکوین و یا حداقل در همان رده است.

حجت‎الاسلام والمسلمین جوادی آملی اظهارکرد: نماز و روزه و حج و دستورات شریعه ما که در ظاهر آن را یک سری امور اعتباری جمع شده اند دارای یک ریشه حقیقی هستند؛ اینکه در آثار و اسرار آن معارفی بیان می شود از جایگاه اعتباری نیست بلکه از جایگاه تکوینی است؛ جایگاه این عناصر دارای اعتبار در حوزه حقیقی است؛ اگر رابطه بین وجود ذهنی و خارجی را بدانیم باید بگوییم که اگر مصداق به ذهن بیاید ، مفهوم ذهنی است.

وی بیان داشت: وجود، یا اعتباری است یا حقیقی،  در نتیجه موجود ذهنی در ذهن وجود دارد و موجود است. لذا حقایق اعتباری از دیدگاه حکمت متعالیه موجود هستند.

رئیس بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء اذعان داشت: امور اعتباری از دیدگاه ملاصدرا از هستی برخوردارند؛ مانند دین و شریعت که امری اعتباری است، با این وجود موجود است به وجود الهی. سیاست هم جلوه ای است از جلوه های شریعت. لذا ارتباط تنگاتنگی بین اعتبار و حقیقت از منظر صدرالمتالهین وجود دارد.