پایگاه اطلاع رسانی اسراء؛ در آستانه فرارسیدن آخرین چهارشنبه، فرازهایی از کتاب گرانسنگ مفاتیح الحیات تالیف حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی و فرازهایی از جلسات درس اخلاق و سخنرانی های معظم له در این باره را از نظر می گذرانیم.

در کتاب مفاتیح الحیات آمده است که آتش، در ایران قدیم، مقدس و همپایه فرزند اهورا مزدا شمرده می‌شد، از این‌رو پیش از نوروز به آتشكده‌ها می‌رفتند و آتش برمی‌افروختند و چون طبق برخی نقل‌ها در ایران هفته نبود، این مراسم در سیصد و شصتمین روز سال (روز بیست و ششم اسفند ماه) برگزار می‌شد و معتقد بودند در این روز فَرْوَرهای (ارواح) نیاكان به زمین فرود می‌آیند و این آتش برای راهنمایی آن‌هاست[1]؛ ولی آتش افروختن و جستن از آن و شادی كردن در كنار آن، ترقّه زدن و منفجر كردن مواد منفجره در چهارشنبه آخر سال، نه برهان عقلی دارد نه دلیل نقلی و نه منفعت ملی و جز خرافه و در مواردی زیانباری غیر قابل جبران چیز دیگری نیست.

در هیچ‌یك از متون باقی‌مانده پیش از اسلام اشاره‌ای به جشن چهارشنبه سوری نشده است. در اوستا، كتیبه‌های عیلامی، هخامنشی، اشكانی و ساسانی و نیز در متون پهلوی و حتی در روایت های مورخان یونانی درباره ایران نیز درباره جشن چهارشنبه سوری مستند و سخنی در دست نیست.

متون دوران پس از اسلام نیز در این باره تقریباً ساكت بوده‌اند، حتی در آثار محقق دقیقی همچون ابوریحان بیرونی نیز درباره آن توضیحی داده نشده است. نخستین و كهن‌ترین كتابی كه در آن به آتش افروزی در جشن چهارشنبه سوری اشاره شده است كتاب تاریخ بخارا، اثر ابوبكر محمد بن جعفر نَرشَخی (286 ـ 358 ق) است. در این كتاب كه به نام مزارات بخارا نیز شناخته می‌شود آمده است كه وقتی امیر منصور بن نوح سامانی در ماه شوال سیصد و پنجاه قمری به ملك نشست، دستور داد كه هنوز سال تمام نشده، در شب چهارشنبه چنانكه عادت قدیم است، آتش عظیم افروختند.

آیت الله العظمی جوادی آملی، چهارشنبه سوری را سنّت سیئه ای قلمداد کردند که نه تنها مبنای عقلی و نقلی ندارد، بلكه بر خلاف نظم و امنیت و آسایش افراد است و در این زمینه  بیان داشتند: این كار سنّت سیئه و ظلم به فرهنگ مردم بزرگ ایران است و نه تنها مبنای عقلی و نقلی ندارد، بلكه بر خلاف نظم و امنیت و آسایش افراد و همنوعان است و آزادی آنان را سلب می‌كند و آسیب.ها و تلفات فراوان در پی دارد. برای نوجوانان و جوانان یك جامعه عیب است كه پدران و مادران برای رشد و سلامت آنان از جان و سلامت خود مایه بگذارند؛ ولی آنان بر اثر جهل علمی یا جهالت عملی، خود را بسوزانند و جامعه را نیز در اضطراب فرو ببرند! بلكه زیبنده كشور اسلامی این است كه از این سنت زشت دست بردارد و سنت.های الهی مانند عید فطر، عید قربان، نماز جمعه و... را زنده كند.

امام رضا )سلام الله علیه) فرمود: «خدا رحمت كند كسی را كه امر (سنت) ما را زنده كند» و در ادامه افزودند: «اگر مردم زیبایی‌های سخن ما را بدانند از ما پیروی خواهند كرد».[2]

معظم له  همواره در جلسات درس خود نیز، توصیه هایی را راجع به این امر به جوانان دارند و اظهار می دارند: چهارشنبه سوری حرکتی بر خلاف عقل و شرع است و اگر افراد در آتش‌بازی و ترقه‌بازی چهارشنبه سوری، جایی را بسوزانند، ضامن هستند.

ایشان بیان داشتند: چهارشنبه سوری را ابطال كنید وبه سایر جوان‌ها بگویید این كار نه معقول است نه مقبول، كاری است بر خلاف عقل، بر خلاف نقل، جز ضرر و زیان چیز دیگری ندارد، این همه سنن الهی در عالَم هست، این درختكاری‌ها هست، این صله رحم‌ها هست این دید و بازدیدها هست این نشاط‌های معقول و مقبول هست. چرا انسان دست به خطری بزند كه مسئولیت دینی و قانونی دارد، خسارت دنیایی و اخروی دارد؟ بی‌خردی یعنی همین، بی‌عقلی یعنی همین!

لذا یك عده‌ای از جوانها عمداً خودشان را به هدر می‌دهند، این برای آن است كه سامعه نیست، باصره نیست، ناطقه نیست و انسان حرف حق را نمی‌شنود، وقتی حرف حق را نشنید، عمداً خودش را به هدر می‌دهد و هیچ منفعتی هم در این كار نیست.

پاورقی:

[1] . فرهنگ اساطیر، محمدجعفر یاحقی، واژه چهارشنبه سوری.

[2] . رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً أَحْیا أَمْرَنَا قُلْتُ: كَیفَ یحْیى أَمْرَكُمْ؟ قَالَ: یتَعَلَّمُ عُلُومَنَا وَ یعَلِّمُهَا النَّاسَ، فَإِنَّ النَّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحَاسِنَ كَلامِنَا لاتَّبَعُونَا (عیون اخبار الرضا(ع)، ج1، ص307).

منابع: کتاب گرانسنگ مفاتیح الحیات تالیف آیت الله العظمی جوادی آملی و آرشیو جلسات سخنرانی و درس اخلاق معظم له