اولین روز از ماه "می" هر سال در تقویم میلادی که در تقویم هجری شمسی معمولاً با روزهای 11 یا 12 اردیبهشت ماه مصادف می شود ، روز جهانی کار و کارگر نام دارد. حضرت علامه جوادی آملی در بخشی از کتاب گرانسنگ مفاتیح الحیات خود با استناد به آیات و روایات دینِ مبین اسلام به "اهمیت کار وتلاش" پرداخته که در ذیل به قسمتی از آن می پردازیم:

معظم له مرقوم داشتند: اسلام با تأکيد بر تضمين روزي بندگان از سوي خداي متعالي، سعي و تلاش را توصيه کرده و در قرآن مي‌فرمايد:﴿و اَن لَيسَ لِلاِنسـٰنِ اِلاّ ما سَعىٰ﴾؛ انسان جز محصول کوشش خويش مالك چيزي نيست.

در بسياري از روايات از كار و تلاش براي روزي حلال به عبادت برتر تعبير شده است؛ اميرمؤمنان (سلام الله علیه)  آن را از سحرخيزي در راه خدا کمتر ندانسته و امام رضا(سلام الله علیه) نيز اجرش را بيش از جهاد در راه خدا دانسته و در حديثي قدسي نُه دهم عبادت معرفي شده است.

رسول خدا (صلوات الله علیه) مي‌فرمايد: كسي كه بر اثر خستگي از كار و تلاش به خواب رود آمرزيده شود و مي‌فرمايد: كسي كه براي كسب روزي خود و خانواده‌اش مسافرت کند روز قيامت در سايه عرش خداست.

كارگري سيرهٴ انبيا و امامان

ایشان با اشاره به سرگذشت برخی از انبیاء و امامان(علیهم السلام)، کارگری را سیرۀ ایشان معرفی کرده و آورده اند:

پيامبر (صلوات الله علیه) فرمود: هيچ كس غذايي بهتر از غذاي فراهم آمده از كار خويش نخورد و داود پيامبر(صلوات الله علیه) از دسترنج خود مي‌خورد.

اميرمؤمنان (سلام الله علیه)  مي‌فرمايد: خداي عزّ و جلّ به داود (سلام الله علیه)  وحي فرمود كه تو بنده خوبي هستي به شرط آنكه از بيت المال ارتزاق نكني و با دستان خويش کار کني. داود (سلام الله علیه) چهل روز گريست؛ آن‌گاه خدا به آهن وحي فرمود كه براي بنده‌ام داود نرم شو. آهن به فرمان خدا براي او نرم شد و داود (سلام الله علیه) هر روز زرهي مي‌ساخت و آن را به هزار درهم مي‌فروخت و از بيت المال بي‌نياز شد.

شخصي به امام صادق (سلام الله علیه) عرض كرد: من نمي‌توانم با دستم كار كنم و راه تجارت را نيز به خوبي نمي‌دانم و اكنون محروم و محتاج هستم آن حضرت فرمود: كارگري كن و بر سر خود بار ببر تا از مردم بي‌نياز شوي.

 امام صادق(سلام الله علیه) فرمود: اميرموٴمنان (سلام الله علیه) هيزم جمع مي‌كرد و آب از چاه مي‌كشيد و شخم مي‌زد و از دسترنج خود هزار برده آزاد كرد و به جارو كردن خانه مي‌پرداخت و فاطمه (سلام الله علیها) نيز با دستانش گندم را آرد و آن را خمير مي‌كرد و نان مي‌پخت.

حسن بن علي بن أبي‌حمزه از پدرش نقل مي‌كند كه گفت: امام موسي كاظم (سلام الله علیه) را ديدم كه در زمين خود كار مي‌كرد و پاهاي او غرق عرق شده بود. گفتم: فدايت شوم! كارگران كجايند؟ فرمود: اي علي! كساني با دست خود در زمين خويش كار كردند كه از من و پدرم برتر بودند. گفتم: كدام كسان؟ فرمود: رسول خدا(صلوات الله علیه) و اميرموٴمنان (سلام الله علیه) و همه پدرانم با دست خود كار مي‌كردند و اين سيره انبيا، رسولان و صالحان است.

سفارش اسلام به پرهیز از تنبلی و کم همتی

آیت الله العظمی جوادی آملی در ادامه به پرهيز از تنبلي و كم همتي از منظر اسلام پرداخته و خاطر نشان کردند:

امام صادق (سلام الله علیه) به برخي از فرزندانش مي‌فرمايد: از دو خصلت تنبلي و بي‌حوصلگي (بيقراري) بپرهيز که اين دو مانع بهره‌گيري تو از دنيا و آخرت مي‌شوند؛ همچنین آن امام همام مي‌فرمايد: سست نباش تا آن كه تو را مي‌شناسد تحقيرت نكند و مي‌فرمايد: سربار مردم نباشيدو باز مي‌فرمايد: منفورترين مردم نزد خدا كسي است كه شب خواب و روز بيكار باشد.

امام كاظم (سلام الله علیه) هم مي‌فرمايد: خدا بنده پرخواب بي‌كار را دشمن مي‌دارد.

ابن عباس گويد: رسول خدا (صلوات الله علیه) هرگاه کسي را مي‌ديد و از او خوشش مي‌آمد مي‌پرسيد: آيا حرفه‌اي دارد؟ اگر مي‌گفتند: نه، مي‌فرمود: از چشمم افتاد. پرسيدند: چرا اي رسول خدا؟ فرمود: چون هرگاه مؤمن داراي حرفه‌اي نباشد به ناچار از دينش براي تأمين زندگيش بهره مي‌برد [دين‌فروشي مي‌كند].

سحرخيزي سبب افزایش روزی

این حکیم متأله  ضمن  طرح اهمیت کار وتلاش و دوری از تنبلی و کم همتی، به نقل از روایات اهل بیت علیهم السلام، سحرخیزی را سبب افزایش روزی دانستند و اشاره کردند:

رسول خدا (صلوات الله علیه) مي‌فرمايد: سحرخيزي مبارك است و همهٴ نعمت ها به ويژه روزي را مي‌افزايد؛ همچنين آن حضرت مي‌فرمايد: صبحگاهان در پي نيازمندي‌هايتان برويد، چرا كه آسان به دست مي‌آيند.

اميرمؤمنان (سلام الله علیه)مي‌فرمايد: صبح زود در پي روزي رفتن، روزي را افزون مي‌كند؛نيز مي‌فرمايد: هيچ سحرخيزي در راه خدا برتر از سحرخيزي براي تأمين معاش فرزندان و خانواده نيست.

امام صادق (سلام الله علیه) مي‌فرمايد: جديت و تلاش كنيد! هرگاه نماز صبح گزارديد و بازگشتيد صبحگاهان در پي روزي رويد و كسب حلال كنيد، چرا که خداي عزّ و جلّ روزيتان دهد و ياريتان رساند؛ همچنين آن حضرت مي‌فرمايد: امام سجاد (سلام الله علیه) هنگام صبح در پي روزي بيرون مي‌رفت. پرسيدند: اي فرزند رسول خدا كجا مي‌روي؟ فرمود: براي پذيرش صدقه براي خانواده‌ام. پرسيدند: آيا براي خانواده‌ات صدقه مي‌پذيري؟ فرمود: هر كه كسب حلال كند صدقه عايله خود را از خدا مي‌پذيرد و به آنان مي‌رساند.

کسب روزی حلال، همان اطاعت از خداوند است

آیت الله العظمی جوادی آملی در بخش دیگری از کتاب مفاتیح الحیات، در مورد نکوهش افرادی که برداشت نا صحیح از آیۀ ﴿ومَن يَتَّقِ اللهَ يَجعَل لَهُ مَخرَجاً ٭ ويَرزُقهُ مِن حَيثُ لا يَحتَسِبُ )داشتند، مرقوم داشته اند:

 امام صادق (سلام الله علیه) مي‌فرمايد: چون این آيهٴ فرود آمد، گروهي از اصحاب رسول خدا(صلوات الله علیه) با برداشتي نادرست از آيه، از كار دست كشيده، به عبادت و دعا پرداختند. چون اين خبر به پيامبر(صلوات الله علیه) رسيد آن حضرت فرمود: من دشمن دارم كسي را كه دهانش را به دعا بگشايد و بگويد: روزيم ده؛ ولي كار و کسب را رها كند.

محمد بن منكدر مي‌گويد: روزي يكي از بزرگان قريش (امام محمد بن علي بن الحسين سلام الله علیه) را ديدم كه در پي كسب مال دنيا بود. به او گفتم: اگر هم اكنون اجل تو فرا رسد چه مي‌كني؟ گفت: من در حال اطاعت خدا هستم، زيرا به اين وسيله نياز خود و خانواده‌ام را تأمين مي‌کنم و از تو و مردم بي‌نياز مي‌شوم.

لزوم کسب روزی حلال و فضیلت آن در اسلام

استاد برجستۀ اخلاق حوزۀ علمیه در ادامه، لزوم کسب حلال و فضيلت آن را به رشتۀ تحریر در آورده و مرقوم داشته اند:

رسول خدا (صلوات الله علیه) مي‌فرمايد: کسب حلال بر هر مرد و زن مسلماني واجب است؛ همچنين مي‌فرمايد: عبادت ده جزء دارد كه نُه جزء آن در كسب حلال است و نيز مي‌فرمايد: تحمل سختي در راه کسب حلال براي زن و فرزند پرده‌نشين، نزد خدا از يک سال ضربت پيوسته شمشير در رکاب امام عادل برتر است.

به فرموده امام صادق سلام الله علیه : اميرمؤمنان سلام الله علیه در شدت گرما در روز براي انجام کارهايش از خانه بيرون مي‌رفت و با اينكه خدمتکاراني براي رفع نياز داشت، مي‌خواست خدا او را در حالي ببيند که براي درآمد حلال، خود را به زحمت افكنده است.

رسول خدا (صلوات الله علیه) مي‌فرمايد: كسي كه در راه كسب روزي حلال براي خانواده‌اش بكوشد مانند مجاهد در راه خداست.

-----------------------------------------------------------------------

منبع:کتاب مفاتیح الحیات،اثر حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی