حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر مرتضی جوادی آملی، رئیس بنیاد علوم وحیانی اسراء، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در پاسخ به پرسشی درباره مضمون اصلی نیایش امام حسین(ع) در روز عرفه،‌ گفت: با معرفت کامل نسبت به عید عرفه انسان‌ها و جوامع می‌توانند رشد سریع الهی و معنوی خود را پیدا کنند. هدف از آفرینش آدم این است که انسان‌ها معبود و مقصود نهایی خود را پیدا کنند و به درستی در مسیر وصول به این مقصود تلاش کنند و این هرگز بدون معرفت امکان ندارد.
دکتر مرتضی جوادی آملی افزود: یکی از نمادهای عمده معرفت دینی روز عرفه و اعمال این روز به خصوص دعای شریف عرفه که مولای‌مان آقا امام حسین(ع)‌ است که در آن با چشمانی گریان، قلبی شکسته و بدنی مهیا، خود را در پیشگاه خداوند ذلیل می‌خواند.
وی تصریح کرد: حسینی که سرآمد عزیزان، عزت‌مدار و عزت‌آفرین است خود را در پیشگاه پرودگار عالم  کوچک‌ترین بندگان خدا می‌خواند و در واقع او در پیشگاه پروردگار عالم عزیز است و هر کس که در پیشگاه خداوند اظهار کوچکی داشته باشد، خداوند به او اولویت و بزرگی را اعطا خواهد فرمود، همان گونه به حسین بن‌علی(ع) داده است و او سرور آزادگان و عزت‌مداران است.
رئیس بنیاد علوم وحیانی اسراء با بیان اینکه دعای عرفه یکی از نمادهای عمده و اساسی معرفت است، ادامه داد: یکی از ابهاماتی که متاسفانه متوجه دین می‌شود، این است که دین یک سلسله تعصبات و باورهایی است که نمی‌توان پایه و اساس چندانی برایش ترسیم کرد. امروزه که با پیشرفت علم و تکنولوژی بشر با فضای معنویت فاصله گرفته است و گرایش به مادیت بیش از گذشته شده، چنین اتهاماتی را متوجه ساحت دینی می‌کنند. بشر امروز از هر چیز دیگری بیشتر به دعای عرفه نیازمند است که خود را از چاه مادیت و غرق شدن در فضای عالم مادی و شئونات مادی نجات دهد و با معرفتی که در این دعا وجود دارد، خود را به فضای معنوی و الهی بازگرداند.

اعتراف همراه با معرفت
دکتر مرتضی جوادی آملی ادامه داد: دعای عرفه فرصتی الهی است که خداوند عالم در اختیار بشری قرار داد تا با معرفت عمیق به ساحت الهی نزدیک شود. گرچه برای روز عرفه اعتراف به گناه وجود دارد که خود اعتراف نیز از معرفت گرفته شده است، اما خود اعتراف اگر بدون معرفت باشد، چندان اثری نخواهد داشت.
وی تصریح کرد: اگر اعتراف به همراه معرفت باشد، ‌انسان مبدا هستی خود را بشناسد و به قدرت و عظمت و اراده خداوند پی ببرد و از طرف دیگر به ضعف و زبونی خود آگاه شود که به بیان امام علی(ع) آغازش نطفه و نهایتش جیفه است خواهد توانست اعترافی آگاهانه و حکیمانه داشته باشد که چنین اعترافی منشا اثر خواهد بود.
رئیس بنیاد علوم وحیانی اسراء افزود: اعترافی که با احساس و گریه صرف همراه باشد، چندان نمی‌تواند موثر باشد و بعد از روز عرفه ما گاه شاهد همان اتفاقاتی هستیم که روز پیش از عرفه نیز وجود داشت. این بدان خاطر است که یک دعای احساسی و با عواطف انسانی شکل گرفته است، در حالی که این اشک اگر از سرچشمه معرفت باشد، قطعا می‌تواند انسان را تغییر داده و منشا تحول در حوزه حقیقت انسانی باشد.
وی تصریح کرد: بنابراین اعتراف بعد از معرفت است و معرفت اگر بر مبنای حس و عواطف نباشد و بر اساس علم، عرفان و برهان باشد، قطعا می‌تواند منشا اثر گردد.
رئیس بنیاد علوم وحیانی اسراء ادامه داد: آنچه در دعای عرفه شاهد هستیم، این است که ابی‌عبدالله(ع) می‌خواست این عرفان را به بشر بدهد و آگاهی که بشر به لحاظ مادی بسیار ضعیف است و از لایه‌های ظاهری تا باطنی این ضعف را می‌توان ملاحظه کرد و خدای عالم همین موجود را سامان‌دهی کرده است. همچنین خدای عالم صاحب همه عزت‌ها و قدرت‌هاست و این انسانی که در نهایت ضعف است، اگر به خدا پیوند خورده و ارتباط خود را وسیع کند، از کمالات الهی و علم و معرفت الهی برخوردار خواهد شد.
حجت الاسلام و المسلمین مرتضی جوادی آملی در پاسخ به این پرسش که چگونه دعای عرفه می‌تواند به انسان کمک کند تا به کمالات وجودی برسد، گفت: در این دعا امام حسین(ع) می‌فرماید تو همان کسی هستی که به موسی(ع) قدرت بخشیدی، عیسی(ع) را کمال دادی و تو همان کسی هستی که به سایر انبیا کمالات وجودی بخشیدی. اگر انسان چنین کمالات وجودی را می‌خواهد و اگر موسی(ع) برای او یک اسوه و نمونه است و اگر ابراهیم(ع) برای او یک نماد الهی و توحیدی است، انسان هم در سایه این نوع ارتباط می‌تواند به خدا تقرب بجوید و از خدا این کمالات وجودی را دریافت کند و این جاست که ارتباط با خداوند می‌تواند معنادار باشد.
دکتر مرتضی جوادی آملی افزود: اگر اعتراف انسان را متحول نکند و از حرکت به سمت مادیت به سمت الهیت و معنویت رهنمون نشود، منشا اثر نخواهد بود، زیرا ارزش و بهای هر چیزی به اندازه خوبی و نیکی است که در آن وجود دارد. اگر اعتراف منشا خوبی و نیکی شد، می‌تواند قیمت و ارزش داشته باشد.
وی تصریح کرد: توجه داشته باشیم که هر آنچه به عنوان معرفت و عرفان الهی در روز عرفه مطرح می‌شود، به صورت نماد است و نه این که ما این عرفان و اعتراف را به یک روز عرفه اختصاص دهیم و باید دین همواره همراه با معرفت و عرفان باشد. هرگز دین با تعصب و گرایش‌های سطحی که با خواب و خرافه که متاسفانه امروز حتی در کشور خودمان شاهد هستیم پیوندی ندارد.
وی  ادامه داد: اگر ما معرفت و عرفان می‌خواهیم در امثال دعای ابی‌عبدالله(ع) این میراث وجود دارد. این اتهام که دین با خرافه و تعصب و ... همراه است با این نماد اصیل دینی برطرف می‌شود و روشن می‌شود که دین، دین معرفت، عرفان و شناخت است. البته انسان به خطا و گناهان خود اعتراف می‌کند که این اعتراف یعنی عرفان را به درون خود کشیدن و زبونی خود آگاهی یافتن و بیان گناه در پیشگاه پروردگار عالم.
دکتر مرتضی جوادی آملی تصریح کرد: یکی از احادیث آقا امام سجاد(ع) این است که فرمود: من اقرار به گناه را به عنوان وسیله‌ای برای رسیدن به تو استفاده می‌کنم و این اقرار سرمایه انسانی است و این اعتراف سرمایه انسانی است که به ضعف و زبونی خود از یک سو و به قدرت برتر الهی از سوی دیگر اعتراف می‌کند و اشک و آه و گریه جامعه اسلامی، اگر بر چنین مبنایی استوار باشد، بدون شک به تطهیر و پاکی و نزاهت جامعه منجر خواهد شد.
حجت الاسلام و المسلمین دکتر مرتضی جوادی آملی در پایان گفت: دعای عرفه می‌تواند جامعه‌ای را که امروز متاسفانه دچار بحران‌های اخلاقی، فرهنگی و اجتماعی است، نجات دهد. امیدواریم که ان شا‌الله این رابطه حسنه‌ای که در روز عید عرفه از جایگاه این دعا و اعمال شایسته دیگر حاصل می‌شود و عقلانیت را در بعد نظر و اعتدال را در بعد عمل به همراه دارد، بر معرفت جامعه و نظام ما بیافزاید.