به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی اسراء: به همت پژوهشگاه علوم وحیانی معارج، نشست علمی «چالش ادراک ذات الهی در عرفان اسلامی و راه برون رفت از آن» با ارائه ­ی مدیرگروه فلسفه پژوهشگاه معارج، و حضور ناقدین و صاحبنظران، پنجشنبه 29 آذر ماه در سالن جلسات بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء برگزار شد.

در ابتدای این جلسه حجت الاسلام دکتر روح ­الله سوری به بیان دیدگاه ­های خود پرداخت و بیان داشت: ذات الهی از دیدگاه عارفان «وجود لا بشرط مقسمی» است که به هیچ قیدی (حتی قید اطلاق) مقید نیست. در حالی ­که ادراک، همواره به اشیاء متعین و متناهی تعلق می ­گیرد و از این رو برخی عارفان در برخی سخنان خویش هرگونه ادراک از ذات حق را نفی می­ کنند،گرچه در سخنان دیگری ذات را با احکامی چون نامتناهی و نامتعین ویژه کرده ­اند که لازمه آن ادراک پذیری ذات ولو به گونه­ ی اجمالی است. نشست کنونی در پی رفع این متناقض ­نما است.

وی ادامه داد: مقام احدیت (وجود بشرط لا) که برترین تعین هستی است، از عروض سلب بر حقیقت هستی پدید می ­آید. بنابراین در کنه مقام احدیت، گونه ­ای برون­ نمایی نهفته است که به ورای احدیت(ذات غیبی حق) اشاره می­ کند. ازاین رو مفاهیمی که برای ذات به کار می ­روند اشاره کننده ­اند نه حکایت­گر، بنابراین عارفان، آنگاه که ذات حق را ادراک­ ناپذیر می­ دانند، ادراک بی ­واسطه ذات را نفی می ­کنند و آن­گاه که ادراک اجمالی ذات را می ­پذیرند اثبات ذات از دریچه احدیت را اراده کرده ­اند. البته ادراک اجمالی ذات تفسیر­های دیگری دارد که مخدوش می­ باشند.

در ادامه این نشست، حجج اسلام عسکری سلیمانی امیری و علی امینی ­نژاد به عنوان ناقد علمی، نقدهای ساختاری، شکلی و محتوایی خود را بر دیدگاه فوق بیان کردند.

حجت الاسلام عسکری سلیمانی امیری در سخنانی تصریح داشت: همه حکیمان ذات حق را وجود بشرط لا نمی­ دانند وبرخی مانند ملاصدرا ذات را همان وجود لابشرط مقسمی م ی­دانند. همچنین حکم بر ذات به لا بشرط مقسمی گونه­ ای پذیرش ادراک است.

وی ادامه داد: از سوی دیگر برهان بر ادراک­ ناپذیری به منزله ادراک­ پذیری است علاوه بر اینکه برخی براهین فلسفی (وجود لا بشرط مقسمی) را اثبات می­ نماید.

حجت الاسلام امینی­ نژاد نیز در بیان نکات خود خاطرنشان کرد: لا بشرط مقسمی، همه احکام را داراست، دو گونه معرفت داریم: المعرفه بوجه الشی و معرفه الشی بوجهه. اولی محال و دومی جایز است و در همه اسماء و ظهورات حق روی می دهد.

وی اذعان داشت: لا بشرط مقسمی در همه اقسام هست و ادراک او بسیار نزدیک و دم دستی است.

در ادامه بخش دوم این نشست علمی، حجت الاسلام سوری، به نقدهای ایراد شده توسط ناقد اول پاسخ داد و بیان داشت: ملاصدرا تا هنگامی­ که به تشکیک وجود پایبند است، ذات حق را برترین مراتب نظام تشکیکی یا همان وجود بشرط لا می داند. حتی پس از عبور از تشکیک و گرایش به وحدت شخصی، ملاصدرا به تبع قیصری تعبیر وجود بشرط لا را برای ذات الهی به کار می­ برد. بنده در مقاله­ ای که توسط مجله پژوهشی معرفت فلسفی پذیرفته شده و در نوبت چاپ است، این بحث را به تفصیل پی گرفته­ ام. نقد دوم و سوم، موید دیدگاه مختاراست؛ زیرادر لابلای سخنان بنده اشاره شد که ادراک­ ناپذیری مطلق با چالش­ هایی روبرو است وباید تکمیل شود. درباره نقد چهارم باید گفت: براهین فلسفی تا هنگامی­ که بر تشکیک وجود استوارند توان اثبات وجود لا بشرط مقسمی را ندارند. مگر اینکه مانند برهان بنده از تشکیک عبور کند.

وی در پاسخ به نقدهای ناقد دوم، اظهار داشت: لا بشرط مقسمی همه احکام را به واسطه تعین­ هایش داراست نه بی­ واسطه. احکام بی­ واسطه او بر پایه مفاهیمی اشاره کننده شکل گرفته که دانش چندانی از موضوع به دست نمی­ دهد. برای نمونه موجود بودن، تنها به معنای محض و صرف آن بر ذات حق بار می­ شود. در نتیجه هنگامی­ که می­ گوییم:«وجود لا بشرط مقسمی موجود است»، در واقع گفته­ ایم: «وجود لا بشرط مقسمی، وجود لا بشرط مقسمی است». نقد دوم در واقع تأیید روشی است که این پژوهش برای اثبات ذات، درپی گرفته است؛ زیرا ما نیز از راه وجه اعظم خدا(مقام احدیت) ذات حق را اثبات نمودیم. مطلق بما هو مطلق در اقسام نیست، بلکه ظهور مقیدِ او در اقسام است. بنابراین شناخت اسماء و ظهورات، شناخت ذات بما هوذات(مطلق بما هومطلق) را به دست نمی ­دهد.

وی ادامه داد: آن­چه عرصه گیتی را پر نموده ظهور فراگیر ذات است، نه خود ذات؛«اینما تولوا فثم وجه الله». ما با بررسی عقلی و شهودی اشیاء به شناخت بی واسطه فیض منبسط دست می­ یابیم و شناخت ذات روش دیگری می­ طلبد.

همچنین حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمدمهدی گرجیان به عنوان داور نشست و حجت الاسلام دکتر رضا ملایی به عنوان دبیر علمی نشست نیز به نقطه نظرات خود در این باره پرداختند.

در پایان این نشست سوالاتی از جانب حضار و مدعوین مطرح شد که ارائه­ دهنده نظر به این سوالات پاسخ گفت.