نشست علمی حکمت سیاسی متعالیه و آیین رونمایی اثر جدید استاد حجت الاسلام و المسلمین مرتضی جوادی آملی با عنوان سیاست الهیه در حکمت متعالیه روز شنبه 1 خرداد ماه، همزمان با سالروز بزرگداشت ملاصدرا در محل پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و با حضور اساتید حوزه و دانشگاه برگزار گردید.
در این نشست علمی که دکتر شریف لک زایی دبیر علمی آن را بر عهده داشتند، حجج اسلام منصور میراحمدی، حسن رمضانی، احمدرضا یزدانی، احمد واعظی، مرتضی جوادی آملی و دکتر علیرضا صدرا سخنرانی نمودند.

حجت الاسلام و المسلمین مرتضی جوادی آملی در این نشست علمی ضمن تکریم و بزرگداشت حکیم صدر المتألهین، بیان داشت: محققاً کسی به میزان صدر المتألهین وسعت علمی نداشت زیرا به اعتراف خودشان و با نوشتههایی که داشتند این معنا را نشان دادند که هر چه کتاب زمینی بود و به اندیشه بشر رسیده بود از گذشته حکمت ایرانی و باستانی و همچنین حکمت یونانی تا عصر خودشان همه را دیده بودند.

ایشان سپس در امتیاز کتاب الشواهد الربوبیه، بیان داشت: در مقدمهای که مرحوم صدر المتألهین در الشواهد الربوبیه مطرح میکنند به این امر اذعان میکنند که من با همه اندیشههای زمینی آشنا شدم و فروگذار نکردم چیزی را که به ذائقه بشر و فکر بشر رسیده باشد و ندیده باشم اما وقتی وارد حوزه دیگری از حوزه معرفتی شدم که حوزه شهود و عرفان است و مدتها از اینگونه از مباحث زمینی فارغ شدم و خودم را به بحثهای آسمانی بستم و مدتها مشغول به آن جلوهها شدم تا حرف جدیدی را از یک نظام برتری بگیرم، این شواهد محصول آن سفر است و لذا اگر نگرشهای فلسفی جناب صدر المتألهین در اسفار تا حد زیادی زمینی بود در شواهد الربوبیه کاملاً آسمانی است و به عنوان الشواهد الربوبیه این بسترهای فلسفی را باز کرد و شرحه شرحه کرد و هر آنچه را که دانش بشری در حوزه مسائل فلسفی بوده است را بستری ساخت برای اینکه آن قلب حقیقی را در آن مشاهداتش در حقیقت بتواند زمینی بکند و این هنری است که در کتاب الشواهد الربوبیه به خوبی قابل رؤیت و دیدن است.

این استاد حوزه و دانشگاه سپس به پرسشی اساسی که صدرالمتالهین در شاهد اول به آن پاسخ داده اشاره کرده و بیان داشت:

جناب صدر المتألهین بعد از اینکه هستیشناسی را کامل کرد و در حوزه جهانشناسی هستی را به سه بخش عقل و مثال و طبع تقسیم کرد به حوزه انسانشناسی آمد و در حوزه انسانشناسی هم این قضیه را دید که انسان هم در این سه حوزه عقل و مثال و طبع است جناب صدر المتألهین در شاهد اول این مشهد خامس به یک پرسش اساسی جواب داده که متأسفانه خیلی دیده نشده است یک پرسش اساسی برای همه انسانها چه آنهایی که منکر جریان نبوت و وحی و رسالتاند و چه آنهایی که ایمان دارند مقلدانه دنبال میکنند وجود دارد و آن این است که آیا اصلاً برای انسان امکان دارد که با خدا سخن بگوید؟ و ارتباط با خدا برقرار کند؟ این چگونه میشود؟ یک موجود زمینی طبیعی که در عالم ماده است چگونه میتواند با خدایی که اله عالم است و خالق هستی است بتواند با او صحبت بکند از او حرف بگیرد از او مطلب بگیرد و به جزئیات مسائل بشری بخواهد بپردازد؟ این اصلاً شدنی است؟ با پیامبر وقتی که حضرت آنها را دعوت میکرد میگفت این یعنی چه؟ ﴿ما سَمِعْنا بِهذا فی آبائِنَا الْأَوَّلینَ﴾ ما چیزی نشنیدیم که یک نفر بتواند با خدا حرف بزند از خدا مطلب بگیرد برای بشر روز حرف روز را بخواهد بگیرد ما چنین چیزی نداریم شما چه میگویید؟ ﴿إِنْ هذا إِلاَّ أَساطیرُ الْأَوَّلینَ﴾ این داستان است این قصه است. نمیخواهم بگویم همه تلاشها بر مبنای عناد و لجاجت و تکذیب بوده عمدهاش همین بود ولی بخش قابل توجه این بود که بالاخره این چگونه امکان دارد؟

ایشان ادامه داد: سؤال خیلی جدّی است ما به این سؤال نپرداختیم و جدّی دنبال نکردیم و جناب صدر المتألهین به این پرسش اساسی در شاهد اول این مشهد پرداخته و آمده گفته انسان چون دارای این سه حوزه وجودی طبع و مثال و عقل است میتواند از این جایگاهها خودش را به ساحت الهی نزدیک کند، این خیلی مهم است، انسان را ما اگر در قالب مادیت ببینیم هرگز نمیتوانیم رابطه او با خدا را که یک جهان مجرد است، یک حقیقت فوق تجردی است بتوانیم ایجاد کنیم.

حجت الاسلام و المسلمین مرتضی جوادی آملی اظهار داشت: نکته دومی که باز از شاهد همین اول آمده بسیار هم مهم است چون برخیها پرسششان این است که آیا نسبت این حکمت با فضای سیاسی امروز چگونه است؟ این ده یا دوازده وصفی که جناب صدر المتألهین برای رئیس اول برمیشمرد این فقط رئیس اول نیست این یک نوع حکومتی است یکپارچه که حاکمش باید اینگونه باشد، عدلمحور باشد، خلقمحور باشد، محبتش به جامعه و انسان یک محبت ویژه باشد، بتواند یک ارتباط عمیق عاطفی با جامعه ایجاد کند، این دوازده ویژگی، دوازده ویژگی یک شخص به عنوان رئیس اول نیست بلکه یک دستگاه حکومتی است که رئیس اولش اینگونه باید باشد که این میتواند به بخشی از پرسشهایی که امروز در خصوص مسائل حتی دموکراسی و نظایر آن هست، بپردازد

ایشان سپس بیان داشت: در شاهد اول که اشراقات متعددی دارد به این پرسش اساسی پاسخ داده شده است که بله انسان میتواند براساس نسبت بین هستیشناسی و جهانشناسی که فعل حق سبحانه و تعالی هست در اوج فعل حق قرار بگیرد و وقتی در اوج فعل حق قرار گرفت نسبتش با خدای عالم یک نسبت مستقیم «من وراء حجاب» بشود، حرف بگیرد، چون خدای عالم میخواهد بشر را به سعادت برساند و او را مجلا و مجرای سیاستهای خودش، اندیشههای خودش و حکم خودش قرار بدهد

این اثر تولید شده من فکر میکنم که ما باید این را به حوزه نظام سیاسی کشور وارد کنیم و این را به عنوان یک اثر بدانیم که در حوزه نظام سیاسی اگر شما انتظار دارید که انقلاب اسلامی یک حرف جدیدی را برای جامعه بشری از این منظر بیاورد این نسبت بین قالب و قلب را دارد به بهترین شکل بیان میکند.

حجت الاسلام و المسلمین مرتضی جوادی آملی در پایان در سخنانی بسیار مهم، اظهار داشت:  من این عرایضم را به این امر بسیار مهم اختصاص می دهم و آن این است که ما میگوییم رابطه بین شریعت و سیاست مثل رابطه نفس با بدن است. یکی از پیچیدهترین مباحث هستیشناسی در فلسفه رابطه بین ماده و صورت است که در قالب نفس و بدن هم یک گونه نمایشی دارد، بله این شریعت است و بناست روح باشد و این هم سیاست است و بناست جسد باشد، اما همانطوری که جسم و جسد یک امر جامد  مثل سنگ و چوب نیست و اقتضائات و تقاضاهایی دارد، و بدن اگر رها باشد به دنبال پرورش خود و به دنبال تأمین نیازهای خودش است، سیاست نیز اقتضائاتی دارد، سیاست مثل بدن میخواهد رشد بکند میخواهد لذائذی داشته باشد غرائزش را داشته باشد و خواستههای خودش را به صورت جدی دارد و حتی به قدری این جدّیت و این تقاضاها و اقتضائات برای بدن جدّی است که اگر در نفس قاهرانه و غالبانه وارد نشود نفس را به خدمت میگیرد «کَمْ مِنْ عَقْلٍ أَسِیر تَحْتَ هَوَیً أَمِیر»، سیاست را نیز اگر رها بکنی و قلب شریعت را در آن قرار ندهید، و در یک کلام سیاست بدون شریعت افسار گسیخته است، جناب صدر المتألهین آمده در این ساحت به این پرسش اساسی پاسخ گفته است که درست است که سیاست اقتضائاتی دارد، تقاضاهایی دارد ارتباطاتی دارد و رویش خودش را در ساحتهای مختلفی میبیند اما اگر بخواهد این سیاست رام بشود، بخواهد خودش را در مسیر سعادت انسانی قرار بدهد، باید یک قلبی را یک نفسی را مدبّر خودش قرار بدهد که این حقیقت مدبّر نفس که الآن از او به عنوان شریعت یاد میکنیم زمام امر سیاست را به عهده بگیرد، ما داریم اعلام میکنیم از متن حوزه علمیه قم در روز اول خرداد، روز ملاصدرا، اعلام رسمی میکنیم که اگر سیاست بخواهد برای جامعه اسلامی، جامعه بشری، حرفی داشته باشد و محصول انقلاب و اندیشه باشد، باید شریعت را به مثابه نفس خودش بداند و شریعت زمامدار سیاست باشد و سیاست را اجازه ندهد که افسارگسیخته باشد.

در پایان این نشست علمی، آیین رونمایی از کتاب «سیاست الهیه در حکمت متعالیه: شرح مشهد پنجم الشواهد الربوبیه» اثر جدید استاد حجت الاسلام و المسلمین مرتضی جوادی آملی برگزار گردید.