پایگاه اطلاع رسانی اسراء: چهاردهم اسفند ماه روز «احسان و نیکوکاری» نام گرفته است. این فضیلت اخلاقی در مکتب اسلام، مورد تأکید فراوان واقع شده است. حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی در کتاب گرانقدر مفاتیح الحیات  در مورد ارزش و اهمیت، آداب و پاداش نيكوكاري، مطالب ارزشمندی را مرقوم داشته اند که به همین مناسبت از نظر می گذرانیم:

ارزش و اهميت نيكوكاري

حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی با ذکر حدیثی از پیامبر اسلام به ارزش و اهمیت نیکوکاری اشاره دارند و مرقوم داشتند: رسول خدا(صلوات الله علیه) فرمود: خدا به داود پيامبر(علیه السلام) چنين وحي كرد: بنده‌اي از بندگانم در روز قيامت كار نيكي مي‌آورد، پس او را در بهشت حاكم مي‌سازم. داود پرسيد: آن كار نيك چيست؟ خداي متعالي فرمود: اندوهي از موٴمني مي‌زدايد، اگر چه با دانه‌اي خرما يا نيمي از آن باشد. داود گفت: شايسته است كسي كه تو را بشناسد اميدش را از تو نَبُرد.[1]

معظم له درباره آداب نيكوكاري نیز اذعان داشتند:

قرآن حكيم پاداش احسان و نيكي را نيكي مي‌داند. معناي دقيق آن اين است كه اگر كسي نسبت به شما نيكي كرد و شما نيز مشابه آن را درباره او روا داشتيد كار شما عدل است نه احسان؛ ولي اگر افزون بر كار او، شما دوباره نسبت به او نيكي كنيد كار شما مي‌شود احسان كه مي‌تواند جزاي احسان او باشد.

ایشان سپس در آداب احسان، نیکی به همه مردم اعم از نیکوکار و بدکار و همچنین نیکی کردن بدون منت را جزئی از این آداب می دانند و با ذکر احادیثی از ائمه معصومین مرقوم داشتند:

احسان آدابي دارد که به برخي از آن‌ها اشاره مي‌شود:

جزاي نيكي با نيكي: رسول خدا خدا(صلوات الله علیه)  فرمود: چون كسي به شما نيكي كرد، آن را با نيكي جبران كنيد. اگر نداشتيد سپاسگزار او باشيد، زيرا سپاسگزاري گونه‌اي از پاداش است.[2]

نيكي به همه: امام رضا (سلام الله علیه)به نقل از پيامبر خدا(صلوات الله علیه) فرمود: به همگان، اعم از شايستگان و نااهلان نيكي كنيد؛ اگر كسي را نيافتي كه درخور و شايسته دريافت نيكي باشد تو به نيكي كردن سزاواري.[3]

نيكي در برابر بدي: رسول خدا(صلوات الله علیه) فرمود: آيا شما را از بهترين خُلق دنيا و آخرت آگاه نكنم؟ درگذشتن از كسي كه به شما ظلم كرده است، نيكي و احسان به كسي كه به شما بدي كرده و بخشيدن به كسي كه از شما دريغ داشته است.[4]

تعجيل، تقليل و ترك منت: امام صادق (سلام الله علیه) فرمود: نيكوكاري كامل نمي‌شود، جز با سه خصلت: شتاب در آن، كم شمردن بسيار آن و منت ننهادن.[5]

مخفي بودن: امام صادق (سلام الله علیه) فرمود: نيكوكاري به صلاح نمي‌گرايد، جز با سه چيز: اندك شمردن آن، مخفي كردن آن و شتاب در آن، زيرا آن‌گاه كه تو آن را اندك بشماري، نزد دريابنده بزرگش كرده‌اي و چون آن را بپوشاني آن را به كمال رسانده‌اي و هنگامي كه شتاب كردي، گوارايش كرده‌اي.[6]

معظم له در بخش دیگری از این کتاب ارزشمند، محبوب خدا و جذب دلهای مردم به نیکوکار را از جمله  پاداش نيكوكاري دانسته و به ذکر احادیث اهل بیت در موضوع «پاداش نیکوکاری» پرداختند و آورده اند:

خير دنيا: اميرموٴمنان(سلام الله علیه) مي‌فرمود: خيري در دنيا نيست، مگر براي دو كس: آن كه هر روز بر احسان خود مي‌افزايد و كسي كه گناهانش را با توبه جبران مي‌كند.[7]

جذب دل‌ها: اميرموٴمنان (سلام الله علیه) فرمود: هر كه احسان و نيكي كند، دل‌ها به سوي وي گرايش يابند.[8]

مصونيت از لغزش: اميرموٴمنان (سلام الله علیه)مي‌فرمايد: نيكوكاري، آدمي را از سقوطِ خواري‌زا نگاه مي‌دارد.[9]

جلوگيري از مرگ بد: رسول خدا(صلوات الله علیه) فرمود: نيكوكاري از مرگ بد پيشگيري مي‌كند.[10]

بركت در خانه: امام صادق (سلام الله علیه) به نقل از رسول خدا(صلوات الله علیه) فرمود: بركت به سوي خانه‌اي كه از آن نيكي مي‌تراود از فرو رفتن كارد در كوهان شتر (كه نرم و نفوذپذير است) و شتاب سيلاب از فراز كوه به عمق دره شتابان‌تر است.[11]

افزايش رزق و آبادي شهرها: رسول خدا(صلوات الله علیه) فرمود: نيكوكاري و حسن همجواري بر نعمت.ها مي‌افزايد و شهرها را آباد مي‌سازد.[12]

عمر طولاني: امام صادق (سلام الله علیه)فرمود: نيكي و خوش خُلقي شهرها را آباد مي‌كنند و بر عمرها مي‌افزايند.[13]

ورود به بهشت: امام صادق (سلام الله علیه) فرمود: خداي سبحان در روز قيامت به فقيران مي‌فرمايد: بنگريد و چهره‌ها را جست.وجو كنيد، پس هر كس به شما نيكي كرده دستش را گرفته و به بهشتش درآوريد[14]؛ همچنين فرمود: برداشتن خاشاكي از چهره برادرت ده حسنه و لبخند زدن به رويش يك حسنه دارد و نخستين كسي كه به بهشت درمي‌آيد اهل نيكوكاري است.[15]

دوري از آتش جهنم: حضرت موسي (سلام الله علیه) خطاب به خدا عرض كرد: خدايا پاداش كسي كه آزارش را از مردم باز دارد و به آنان نيكي كند چيست؟ خدا فرمود: اي موسي! در روز قيامت آتش به او خطاب مي‌كند: هيچ راهي به سوي تو ندارم.[16]

محبوب خدا شدن: رسول خدا(صلوات الله علیه) فرمود: هر كار نيكي صدقه است و آن كه به كار خيري رهنمود مي‌دهد همچون فاعل آن است و خدا كمك به بيچاره را دوست مي‌دارد.[17]

-------------------------------------------------------------

منبع: کتاب مفاتیح الحیات، اثر معظم له

:پاورقی

[1] . (قرب الاسناد، ص56؛ ر.ك: مستدرك الوسائل، ج12، ص395).

[2] . (تحف العقول، ص49).

[3] . (عيون اخبار الرضا Ａ ج‌2، ص35).

[4] . (الزهد، ص15).

[5] . (تحف العقول، ص323).

[6] . (الكافى، ج4، ص30).

[7] . (روضة الواعظين، ص448).

[8] . (غرر الحكم، ص449).

[9] . (غرر الحكم، ص386).

[10] . (دعائم الاسلام، ج2، ص331).

[11] . (الكافى، ج4، ص29).

[12] . (مستدرك الوسائل، ج8، ص425).

[13] . (الكافى، ج2، ص100).

[14] . (وسائل الشيعة، ج16، ص291).

[15] . (الدعوات، ص108).

[16] . (الأمالي، صدوق، ص208).

[17] . (الكافى، ج4، ص27).