به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی اسراء: حجت الاسلام و المسلمین دکتر مرتضی جوادی آملی ریاست بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء همزمان با دهه پایانی ماه مبارک رمضان سفری تبلیغی به کشور عمان داشتند. به همین مناسبت در خصوص دستاوردهای این سفر و نیز تشریح فضای دینی و فرهنگی کشور عمان با ایشان به گفتگو نشسته ایم که در ادامه توجه شما را به این مصاحبه اختصاصی جلب می نماییم.

پایگاه اطلاع رسانی اسراء: با سلام و تشکر از وقتی که اختصاص فرمودید. برای مقدمه، فضای کلی کشور عمان را از حیث وجود زمینه های فرهنگی و دینی جهت انجام فعالیت های تبلیغی تشریح نمایید.

بسم الله الرحمن الرجیم. ماه مبارک رمضان برای ارتباط مجامع دینی و ملت‌های مختلف اسلامی در بلاد و کشورهای مختلف، فرصت بسیار خوبی است که ضمن انتقال دست‌آوردهای علمی، فرهنگی و تحقیقاتی خود، در ترویج، انتشار و تبلیغ معارف دینی و احکام و حِکَم از این فرصت استفاده نمایند. با توجه به اینکه کار مستمر و اشتغال فراگیر بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء معرفی، تنظیم و نشر منظومه فکری حضرت استاد جوادی آملی و بیان حدود و صغور این منظومه علمی در ساحت علوم مختلف همچون تفسیر، حکمت، عرفان، فقه و دیگر علوم است، این ماه فرصت مناسبی به لحاظ ارائه و انتشار این منظومه فکری است که در این راستا توسط بنیاد اسراء، اقداماتی در سطح کشور بلکه در سطح جامعه اسلامی و امت اسلامی و کشورهای مختلف انجام می پذیرد.

کشور عمان یک کشور بسیار آرام، متین و استوار است که با یک سیاست و نظم ویژه‌ای اداره می شود، جامعه اسلامی آنجا تا حد زیادی با اندیشه‌های اسلام و خصوصاً مکتب تشیع آشنایی و ارتباط دارند.

در این سفر بیشتر با اندیشه «اباضی» که یکی از فرقه‌های فعال در عرصه دین و سیاست عمان است روبرو بودیم، به اعتقاد بنده اگر جریان اباضیه به درستی شناخته بشود و زمینه‌های فکری و اندیشه‌هایی که در حوزه مسائل حدیث و تفسیر و حتی مسائل کلامی دارند به دقت بررسی شود، قرابت بسیار فراوان‌تری را می‌شود با مکتب اهل بیت(علیهم السلام) در آن مشاهده نمود. حتی آنها کاملاً به علی بن ابیطالب(علیه السلام) علاقمندند و محب آن حضرت هستند و معتقدند که در بخش ابتدایی این جریان یک سلسله مخالفت‌های سیاسی با علی بن ابیطالب(علیه السلام) صورت گرفت و نه مخالفت‌های اعتقادی؛ یعنی آنها معتقدند که علی بن ابیطالب(علیه السلام) به لحاظ امامت و مقام ولایت جایگاهشان ویژه است و نسبت ایشان با پیامبر(صلوات الله و سلامه علیه) یک نسبت خاص است و جریان خوارج و امثال ذلک که با علی بن ابیطالب مقابله داشتند تقابلشان یک مقابله سیاسی بوده و نه مقابله اعتقادی و لذا الآن خودشان را به تشیع نزدیک می‌بینند و این فرصت بسیار مناسبی است و می شود با رفت و آمدهای علمی و فرهنگی و تحقیقی این مناسبات را تقویت کرد.

از سوی دیگر با توجه به مناسبات ایران و عمان به لحاظ مسائل سیاسی و منطقه‌ای و امثال ذلک این قرابت فکری و فرهنگی می‌تواند خیلی اثرگذار باشد، حتی رئیس مذهب اباضی که به ایران آمده بود دیدارهایی با مراجع و علما داشتند، و از این دیدارها خصوصاً دیداری که با آیت الله العظمی جوادی آملی داشتند اظهار خرسندی و رضایتمندی می‌کردند.

بنابراین عمان یک کشوری است که می‌شود روی آن به صورت اساسی فکر و سرمایه گذاری کرد. طوایف مختلفی در این کشور وجود دارند که یک دسته از آن طوایف، طوایف قوی شیعی هستند مانند «اللواتی» ها که هم امکانات و قدرت اجتماعی‌ و هم امکانات اقتصادی این طایفه بسیار خوب و فراهم است که با توجه به علاقمندی که به ایران و اندیشه ایران در وجود آنها هست می‌شود این مناسبات را بیش از پیش با آنها گسترش و تعمیق داد.

در مجموع کشور عمان یک کشور مناسبی است برای سرمایه‌گذاری فکری و فرهنگی و انتقال دست‌آوردهای علمی و فکری، خصوصاً به لحاظ معارف قرآنی چراکه علاقمندی‌شان به جریان قرآن فراوان است. به همین دلیل همکاری و تعامل با بنیاد اسراء که متولی انتشار اندیشه تفسیری حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی به صورت گسترده است برای آنها بسیار خشنود کننده بود و از این حیث بسیار علاقمند بودند که این آثار را به صورت ترجمه و نیز با فعالیت‌های دیگر رسانه‌ای در اختیارشان قرار بدهیم که إن‌شاءالله در اینجا بتوانیم با مدیران و مسئولان مرتبط سخن بگوییم و امکاناتی را در این رابطه برایشان فراهم کنیم.

پایگاه اطلاع رسانی اسراء: لطفا در خصوص برنامه های خود در این سفر که مقارن با دهه آخر ماه مبارک رمضان نیز بود، توضیحاتی را ارائه بفرمایید.

بنده به جهت ارتباطی که با برخی از شخصیت‌های علمی و دانشگاه‌های کشور عمان داشتم به این سفر دعوت شدم، گرچه جناب حجت الاسلام و المسلمین حاج آقای نوری شاهرودی که سفیر محترم جمهوری اسلامی در عمان نیز برنامه‌هایی داشتند که بنده در ارتباط با این برنامه ها نیز اقداماتی داشتم.

اما در خصوص برنامه‌های این سفر، دو برنامه عمده برای بنده وجود داشت؛ یک برنامه که در سفارت جمهوری اسلامی در مسقط و در جمع ارزشمند و عزیزان ایرانی بود و برنامه دیگری که با اقشار مختلف در طایفه اللواتی برگزار گردید.

در قسمت اول که مربوط به برنامه های سفارت جمهوری اسلامی در عمان بود بنده در دو جلسه عمده شرکت کردم؛ جلسه اول جلسه بسیار رسمی بود و در حقیقت نظام جمهوری اسلامی آن را به مناسبت سالگرد ارتحال امام خمینی(رحمة الله علیه) و همچنین روز قدس پایه‌ریزی کرده بود که به دعوت سفارت جمهوری اسلامی مهمان‌هایی از اقشار و طبقات مختلف جامعه آنجا بودند مضافاً به اینکه مسئولان سیاسی و سفرای کشورهای اسلامی و نیز شخصیت‌های فرهنگی در آن کشور هم در آنجا بودند و در ضیافت افطار حضور داشتند که بنده قبل از این ضیافت تحت عنوان اندیشه امام خمینی(رحمة الله علیه) در باب وحدت اسلامی با محوریت روز قدس به سخنرانی پرداختم.

پایگاه اطلاع رسانی اسراء: در صورت امکان اهمی از مطالب خود را که در آن نشست ارائه داشتید، بازگو بفرمایید.

مطلبی که به آن مناسبت مطرح شد این بود که اولاً مسئله محبت، دوستی و وحدت از شئونات الهی است؛ یعنی خدای عالم عهده‌دار الفت قلوب جوامع اسلامی است که حتی به پیامبر گرامی اسلام خطاب می‌فرماید که ﴿لَوْ أَنْفَقْتَ مَا فِی الأرْضِ جَمِیعاً﴾؛[1] اگر هر آنچه که در زمین هست شما هم انفاق بکنید ﴿مَا أَلَّفْتَ بَینَ قُلُوبِهِمْ﴾، بین قلوب اینها الفت ایجاد نمی‌شود! چراکه اتحاد و انسجام از مواهب الهی است نه اینکه امر کسبی و تحصیلی و وراثتی و اینها باشد، لذا فرمود ﴿أَلَّفْتَ بَینَ قُلُوبِهِمْ﴾، خدای عالم این الفت را ایجاد می‌کند. اما برای ایجاد الفت مقدماتی لازم است و آن این است که به اصطلاح توان‌ها کنار هم جمع بشود، رفع اختلاف بشود و کدورت‌ها و نگرانی‌ها و ناراحتی‌ها زدوده بشود و زمینه و قابلیت برای ایجاد یک وحدتی که الفت انسانی و جامعه اسلامی می‌خواهد رقم بزند اتفاق بیافتد.

این وحدت در سطوح مختلف قابل تعریف است در آنجا عرض شد که باید وحدت اسلامی به میزان اندیشه انقلاب اسلامی در اندیشه امام دیده شود؛ یعنی به وسعت انقلاب اسلامی وحدت اسلامی هم باید دیده بشود و چون این انقلاب مخصوص ایران، مکتب تشیع و حتی مکتب اسلام و ادیان ابراهیمی نیست، بلکه به کل بشریت در حقیقت تعلق دارد در نتیجه این تفکر و نهضت و در حقیقت این وحدت در سه میدان قابل طرح هست: «وحدت محلی» که مربوط به جامعه اسلامی است، «وحدت منطقه‌ای» که مربوط به جامعه دینی و ادیان ابراهیم است و «وحدت جهانی» که مربوط به اندیشه بشری هست.

امام خمینی(رضوان الله تعالی علیه) با این نگاه آمدند و این لطف الهی شامل شد و به خاطر اخلاصی و وحدت‌گرایی که در جامعه بود آن ایمانی که امام به جامعه داشتند و آن ایمانی که جامعه به امام داشت و این تفاهم و توافق روحی و فکری  قلبی زمینه را برای الفت الهی فراهم آورد و نهضت اسلامی براساس اتحاد و به تعبیر خود امام(رضوان الله علیه) وحدت کلمه شکل گرفت و این باعث شد که این انسجام اتفاق بیافتد و هر جا که وحدت باشد حق و پیروزی و ظفرمندی در آنجا هست.

به استناد استدلالی که حضرت آیت الله جوادی آملی در باب وحدت، قوّت و عزت یک جامعه داشتند نکته‌ای از ایشان نقل شد و آن این است که ایشان فرمودند که خدای عالم در قرآن این تعبیر را دارند ﴿وَ لْیجِدُوا فیكُمْ غِلْظَةً﴾ آنها باید در شما یک قوّت و توانی را ببینند و براساس آن اجازه تعدی و تجاوز به خودشان ندهند و تعبیرشان این بود که مثلاً در سلسله جبال البرز قدرت دماوند به حدی است که کسی به خودش اجازه نمی‌دهد که با دماوند مقابله کند! این تجمیع قدرت‌هایی که این کوه‌ها و جبال اطراف دارند و بر محوریت یک کوه جمع شده اند یک غلظت، عزت و یک قوتی را ایجاد می‌کند که احدی به خودش نمی بیند که با این حقیقت سنگین درگیر شود و این اتفاق در باب نهضت اسلامی افتاد و وحدت اسلامی را در جامعه ما شکل گرفت لذا امام یکی از مواردی که بسیار بر آن پا می‌فشردند و اصرار داشتند حفظ وحدت کلمه بود که یکی از شعائر جدی امام(رضوان الله علیه) می باشد.

چون وحدت به میزان انقلاب و نهضت امام خمینی(ره) هست و این نهضت در سه حوزه محلی و منطقه‌ای و بین‌المللی قابل ترسیم است. روز قدس به عنوان یک محوری اتحاد برای وحدت منطقه‌ای یعنی همه ادیان الهی مطرح است یعنی بحث فراتر از وحدت ملی است لذا امام به عنوان روز جهانی مستضعفان این روز را مطرح کرده‌اند به عبارت دیگر این روز می‌تواند حتی برای محور سوم یعنی اتحاد جهانی باشد. پس نباید روز قدس را اختصاص به جامعه اسلامی بدانیم، در حقیقت این تزی که جمهوری اسلامی مطرح می‌کند که همه فلسطینی‌ها، اعم از مسلمان، یهودی‌ها و مسیحی‌ها بیایند و بر محور قدس، کشور خود را بسازند از اینجا ریشه می گیرد. همه ادیان ابراهیمی باید حول محور قدس جمع بشوند و این می‌تواند وحدت بسیار شاخصی را برای جامعه دینی رقم بزند و امیدواریم که این مرحله بعدی که وحدت کلمه برای کل جریان جامعه بشری است نیز رقم بخورد. باید این نگرش که روز قدس، روز جهانی مستضعفان هست، را تشریح و تقویت کرد چون در حقیقت الآن تمام کفر جمع شدند که به تقویت جریان خبیث و آلوده اسرائیل جریان حق را کنار بزنند، آنها می خواهند نه تنها مسلمان‌ها را، نه تنها فلسطینی‌ها را، نه تنها اعراب را، بلکه کل جریان حق را کنار بزنند و از این جهت این اتحاد لازم و ضروری در جبهه حق لازم و ضروری است.

پایگاه اطلاع رسانی اسراء: از دیگر برنامه های خود در این سفر توضیحاتی را ارائه بفرمایید.

یک جلسه سخنرانی در شب جمعه و بعد از برگزاری مراسم دعای کمیل به عهده بنده بود.  تحلیلی که در آن جلسه ارائه شد این بود که دعای کمیل فقط یک حیثیت مفاتیح الجنانی ندارد بلکه حیثیت مفاتیح الحیاتی هم دارد! یعنی این جور نیست که فقط جامعه این دعا را بخوانند و بعد هم ثواب ببرند نه، بلکه باید بخوانند و ضمن اینکه ثواب خواندن را دارند به چرخه حیات جامعه برگردند؛ لذا بخش پایانی دعای کمیل این است که حالا ما خدا را اینگونه شناختیم و این باورها را داریم ولی الآن ما می‌خواهیم به حیات برگردیم و فعالیت‌ را داشته باشیم «وَ اجْعَلْنِی مِنْ أَحْسَنِ عَبِیدِكَ نَصِیباً عِنْدَكَ وَ أَقْرَبِهِمْ مَنْزِلَةً مِنْك‏»، «قَوِّ عَلَى خِدْمَتِكَ جَوَارِحِی وَ اشْدُدْ عَلَى الْعَزِیمَةِ جَوَانِحِی وَ هَبْ لِی الْجِدَّ فِی خَشْیتِكَ وَ الدَّوَامَ فِی الِاتِّصَالِ بِخِدْمَتِك‏ ...» و امثال ذلک که این در حقیقت همان بازگشت جامعه انسانی به چرخه حیات است، هر کسی ممکن است به هر حال لغزش‌ها و اشتباهات و نگرانی‌هایی داشته باشد، اگر افراد هر هفته یک بار با این نوع نگاه به سراغ دین بیاید بسیاری از مشکلات حل خواهد شد. این دعا نباید برای یک عده‌ خاص باشد بلکه این باید به صورت یک فرهنگ در بیاید که همه جامعه علی رغم اشتباهات و لغزش های خود دوباره به چرخه حیات برگردند؛ وقتی که ما می‌گوییم «قَوِّ عَلَى خِدْمَتِكَ جَوَارِحِی وَ اشْدُدْ عَلَى الْعَزِیمَةِ جَوَانِحِی وَ هَبْ لِی الْجِدَّ فِی خَشْیتِكَ وَ الدَّوَامَ فِی الِاتِّصَالِ بِخِدْمَتِك‏ ...» و امثال ذلک همه این عبارت‌ها یعنی آن کسی که در اندیشه‌اش این است که «یتَغَلْغَلُ بَینَ أَطْبَاقِهَا»، این الآن دارد برمی‌گردد و می‌خواهد اصلاح بشود. شما ببینید در طبیعت همه چیز وقتی آلوده شد دوباره پاک می‌شود و دوباره به چرخه کار خودش برمی‌گردد، هیچ چیزی در چرخه حیات معطل نیست، انسان‌ها هم نباید معطل باشند باید کاملاً در چرخه حیات باشند. این چکیده بحثی بود که در آنجا مطرح شد.

پایگاه اطلاع رسانی اسراء: جنابعالی جلساتی نیز با اقشار مختلف طائفه اللواتی های عمان داشتید. در خصوص این جلسات توضیحاتی را ارائه بفرمایید.

طایفه اللواتی‌ها، طایفه محترم و متشخص و فرهیخته ای هستند، جوان‌هایشان اعم از خانم‌ها آقایان اهل تحصیلات هستند. دیداری با شخصیت‌های رسمی و شخصیت‌های اصیل و به اصطلاح بنیان‌گذاران طوایف آنها داشتیم، از چند جهت جلسات مناسب و خوبی برگزار شد، هر روز یعنی شش روز پایانی ماه مبارک رمضان جلسه‌ای با خانم‌های فرهیخته و فرهنگی آنها که علاقمند به معارف قرآن هستند داشتیم و موضوع جلسه «گذر از عالم اعتبار به عالم حقیقت» بود که مباحث خوبی هم الحمد لله در آن جلسات مطرح شد و پرسش و پاسخ‌هایی هم در جلسات بود.

در کنار ما جناب حجت السلام حاج آقای محمد آقای اللواتی هم همراه بودند و کمک می‌کردند توضیح می‌دادند در بیان و تبیین مطالب و الحمد الله هیچ مسئله‌ای مبهم و ناخوانا در آنجا باقی نماند بلکه بیان و مطرح شد و در یکی از جلسات این مسئله مطرح شد که توقع و انتظار این است که با توجه به قدرت و صلابت این طایفه از نظر توان اجتماعی، توان فرهنگی، توان اقتصادی و توان ارتباطات و توان علمی که آنها دارند برای مکتب تشیع یک کاری بشود! الآن مکتب تشیع واقعاً در مقابل هجمه‌هایی که جبهه باطل به صورت احزاب علیه مکتب اصیل اهل بیت(علیهم السلام) دارند باید یک حرکتی انجام بدهد، در این راستا توانی که الآن در آنجا ذخیره شده این بایستی که بکار بیاید و برای تقویت اسلام هزینه بشود.

همچنین گفتگوهایی در راستای ایجاد همکاری بین بنیاد اسراء و بخش های فرهنگی و علمی آنجا صورت گرفت. اسراء فعالیت‌های علمی خود را انجام می‌دهد، تولیدات آثار خودش را در بخش‌های حکمت، عرفان، فلسفه، فقه و سایر بخش‌ها دارد اما انتقالش به آنجا و ترجمه آنها به چرخه دیگری از فعالیت نیاز دارد که آنها باید همت بکنند و الحمد لله این نکته منتقل شد و بنا شد که این بحث‌ها به امید خدا پیگیری بشود.

همچنین بنا شد که بنده یک کلاسی را با موضوع قرآنی با رویکرد معارفی برای آنها به صورت آنلاین داشته باشم چراکه اتفاقا یکی از جلساتی که در آنجا برگزار می‌شد به صورت ویدیو کنفرانس با بحرین ما کلاس هایی را داشتیم که هر روز با بحرین و علاقمندان به معارف قرآنی در بحرین گفتگوی ویدیو کنفرانسی انجام می دادیم گرچه امکانات محدود بود اما در عین حال بالاخره ارتباط مستقیم بود و موضوع این کلاس «هستی‌شناسی قرآن» بود که مباحثی را با علاقمندان به معارف قرآنی در بحرین به صورت ویدیو کنفرانس داشتیم.

پایگاه اطلاع رسانی اسراء: چه توصیه هایی را برای مبلغین دینی که در حوزه بین المللی فعالیت می کنند به ویژه مبلغینی که به کشور عمان سفر می کنند دارید.

کشور عمان چون یک نوع اعتدال اجتماعی و سیاسی در آن وجود دارد، به لحاظ مسائل فرهنگی و اعتقادی چالش‌های اعتقادی که در سایر کشورها هست آنجا وجود ندارد و مواجهه‌های فرهنگی به صورت گفتگو هست و یک نوع تفاهم و گفتگویی بین ادیان و مذاهب به وجود آمده است البته جای مکتب تشیع کاملاً خالی است، قدرت تشیع به لحاظ فکری، به لحاظ فرهنگی، به لحاظ علمی اصلاً قابل مقایسه با هیچ مکتبی نیست و هیچ مکتبی نمی‌تواند این غنای علمی و معارفی را در بخش‌های مختلف داشته باشد و واقعاً به رغم قوت و غنای این مکتب حضور ما در آنجا بسیار حضور ضعیف و ناتوانی است و به هر حال این رفت و آمدها می تواند در نشان دادن قوت و قدرت فرهنگی مکتب اصیل اهل بیت(علیهم السلام) بسیار موثر باشد. آنها به شدت علاقمند به قرآن هستند و تعبد به مسائل دینی در آنجا بسیار تعبد شدیدی است، بنده باید با خرسندی اظهار کنم که واقعاً ماه رمضان برای این کشور و مردم این کشور و خصوصاً شیعیان کاملاً ماه ویژه ای است، علاقمندی به اندیشه‌های آیت الله جوادی آملی و خصوصاً نگرش‌های تفسیری و معارفی و حِکمی ایشان خیلی آنجا مورد علاقه است، آنجا افرادی هستند که با آثار حضرت استاد بسیار آشنا هستند و آنها را دنبال می‌کنند و نوعاً هم مراوداتی دارند.

اما در خصوص اینکه مبلّغان اسلامی امروز باید چگونه حرکت بکنند باید اعتراف کنیم که جهان تغییرات بسیار زیادی کرده است و پیشرفت همه جانبه و توسعه یافته و پایدار در همه بخش‌ها صورت گرفته است، در حقیقت مسیر دیگری را به لحاظ فعالیت‌های تبلیغی دارد رقم می‌زند. با این وضع طبعاً مبلّغان بایستی با یک آمادگی بسیار متفاوتی وارد صحنه بشوند، با توجه به وجود شبکه‌های اجتماعی و اینترنت و ... دیگر این مسائل عادی و متوسط برای همه شناخته شده است و حرف‌های عادی و متوسط رونقی نخواهد داشت که کسی بخواهد آنجا مطرح بکند، ممکن است به لحاظ الزامات اعتقادی و التزامات ایمانی در یک جلسه‌ای شرکت بکنند ولی بهره علمی و معنوی و روحی بخواهند ببرند این بسیار کم خواهد بود لذا باید مبلغان باید آمادگی ارائه مسائل عمیق علمی و معرفتی را داشته باشند.

تسلط به زبان یک ضرورت است، تسلط به فرهنگ یک ضرورت است، تسلط به نگرش‌های جهانی و انتظارات جهانی خصوصاً بحث صلح‌دوستی محبت و وحدت بین ادیان، وحدت بین جوامع، تقریب بین نگرش‌های مختلفی که باهم وجود دارد، یک ضرورت است؛ ما بدون اینکه کمترین به اصطلاح عقب‌نشینی از مواضع فکری و رسالت‌های عمده این آموزه‌های دینی خود داشته باشیم می‌توانیم ضمن تأکید و اصرار بر آنها تعاملات خوب و تفاهم‌های خوبی را با این کشورهای و ملت‌ها داشته باشیم و نگرش‌های تقریبی و وحدت‌گرایانه را در خودمان تقویت کنیم و نخواهیم که یک نگرش تاریخی صدر اسلامی داشته باشیم که در صدر اسلام چه اتفاقاتی افتاد و همان اتفاقات را امروز بخواهیم برای جامعه الآن خود رقم بزنیم و بگوییم که اینها شاگردان و پیروان همان‌ها هستند نه واقعاً این جور نیست! نیاز به اندیشه و فکر است و ما در بنیاد بین‌المللی علوم وحیانی اسراء الحمد لله با داشتن این ذخیره‌های علمی خوبی که از آثار آیت الله جوادی آملی داریم می‌توانیم برداشت‌های خوب و لطایف و نکات خوبی را به صورت بسته‌های فرهنگی در حوزه‌های تربیتی، خانوادگی، مناسبات اجتماعی، روابط اجتماعی و روابط سیاسی و امثال ذلک تولید کنیم و برای جامعه جهانی عرضه نماییم. از این رو در اندیشه بنیاد علوم وحیانی اسراء هست که بتواند به امید خدا یک پایگاه مناسب و شایسته‌ای را در کشور عمان پایه‌ریزی بکنند و براساس حضور آن پایگاه در آن کشور دروازه‌ای به جهان عرب به جهت تعاملات علمی و فرهنگی باز بشود.

پاورقی...........................

[1] . سوره انفال، آيه63.