پایگاه اطلاع رسانی اسراء: مساجد به عنوان پایگاه های مذهبی و اجتماعی مسلمانان به شمار رفته و دارای جایگاهی خاص و مقدس در نزد ایشان می باشد تا آنجا که خاتم رسولان(ص) نیز بعد از هجرت در محل استقرار خود در ساخت و بنای مسجد شخصا مشارکت نمودند. در تقویم ملی میهن اسلامی ما 31مردادماه به روز جهانی مساجد مزیّن شده است.

حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی در دو اثر گرانسنگ خود به برخی اوصاف و شرایط عامران مساجد پرداخته و مرقوم داشتند:سراسر زمين عبادتگاه است؛ چنان كه رسول اكرم(صلّي الله عليه وآله وسلّم) فرمود: (جعلت لي الأرض مسجداً و طهوراً) ، ليكن مهم‌ترين مركز عبادي مسجد است.

خداي سبحان انسانها را به قسط و عدل فرا مي‌خواند و پايگاه قسط و عدل و آموزشگاه آيين انصاف و داد، مراكز عبادي است؛ از اين رو به انسانها فرمود تا به مساجد روآورند؛ (قل أمر ربّي بالقسط و أقيموا وجوهكم عند كلّ مسجد).

زينت انسان با حضور در مراكز عبادي تأمين مي‌شود؛ زيرا آنچه از جان آدمي جداست اگر در زمين است، زيور زمين است؛ (إنّا جعلنا ما علي الأرض زينة لها) و اگر در آسمان است، زينت آسمان است؛ (إنّا زيّنّا السماء الدّنيا بزينةٍ الكواكب) ، نه زيور انسان؛ گرچه بشر از نگاه به آنها بهره مي‌برد: (وزيّنّاها للناظرين) تنها زيور جان آدمي، ايمان و اعتقاد به خداي سبحان و محبّت اهل بيت عصمت و طهارت(عليهم‌السلام) است؛ (حبّب إليكم الإيمان و زيّنه في قلوبكم).

زينت جان انسان را بايد در مراكز عبادي فراهم كرد؛ از اين رو خداي سبحان مي‌فرمايد: (يا بني آدم خذوا زينتكم عند كلّ مسجد) ، و با اينكه تذهيب مسجد و تزيين آن با صُوَر، اعم از مجسّمه و غير آن روا نيست، مساجد را زينت‌بخش انسان مي‌داند. مستفاد از اين اشاره آن است كه ساده نگه‌داشتن مساجد سبب تزيين انسان است و زينت انسان در حفظ مراكز عبادي است، نه در جلوه ظاهري و صوري آن. زينت اصلي انسان از ديدگاه قرآن كريم ايمان است كه مسجد مركز آن است؛ اگرچه دربر كردن لباس خوب به هنگام نماز جمعه و جماعت نيز از آداب اسلامي است.

خطاب (يا بني آدم) در آيه مزبور اشاره به اين نكته است كه كار شيطان، آسيب رساندن به حيثيت آدم و بردن آبروي اوست؛ (فوسوس لهما الشيطان ليبدي لهما ما ووري عنهما من سوآتهما) ، (بدت لهما سوآتُهما) ؛ پس بكوشيد كه خود را به زينت ايمان مزيّن كنيد! مبادا شيطان شما را بي‌آبرو كند؛ (يا بني‏آدم خذوا زينتكم عند كلّ مسجد)

چون مسجد براي احياي تفكر توحيدي و ايجاد وحدت مسلمانان است، ازاين‌رو هر كاري كه با روح توحيد يا وحدت كلمه منافي باشد، روانيست. قرطبي گفته است: «ساختن مسجد در كنار مسجد ديگر براي تفرقه، احداث دو مسجد جامع در يك شهر، امامت دو امام در يك مسجد و انعقاد دو جماعت همزمان در يك مسجد جايز نيست».

اصل همه مساجد

همه مساجد فروع كعبه است؛ زيرا هر مسجدي محرابي دارد كه به منزله چهره آن است كه به سوي كعبه متوجه است (...فولّوا وجوهكم شطره) ؛ پس همه مساجد به پاس كعبه محترم است. خداي سبحان درباره مسجدقبا فرمود: مسجدي كه از روز نخست بر پرهيزكاري بنيان شده شايسته‌تر است كه تو در آنجا نمازگزاري؛ (لمسجدٌ أُسس علي التقوي من أول يوم أحق أن تقوم فيه). با توجه به نكته مزبور، آنچه در اين آيه آمده كبرايي كلي است كه صغراي آن در آيه شريفه مورد بحث بيان شده و آن اينكه، كعبه بر طهارت بنا نهاده شده است؛ (طهّر بيتي... ) (أن طهّرا بيتي... )؛ بنابراين، كعبه و مسجدحرام كه در قرآن كريم به استقرار آن بر طهارت تصريح شده، از همه مساجد شايسته‌تر است كه موحّدان الهي در آن به اقامه ستون دين قيام كنند.

شرايط و اوصاف عامران مساجد

اكنون كه حرمت مساجد، به طور عموم، و عظمت مسجدالحرام، به صورت خاص از نظر قرآن كريم معلوم شد، بايد تأمّل شود كه عمران و ترميم و معمور نگه داشتن مسجدالحرام بر عهده كيست؟

خداي سبحان، تعمير همه مساجد و به ويژه ترميم و بازسازي و نوسازي و هر گونه عمرانِ ديگرِ مسجدالحرام را برعهده مردان خاص الهي سپرد كه شايسته اين توفيقند؛ زيرا خداي سبحان كه صاحب اصيل مساجد است، در اين باره فرمود: مشركان در حالي كه به كفر خود اعتراف دارند و رفتارشان شاهد شرك و كفر و نفاق آنان است، حق هيچ‏گونه تعمير مساجد را ندارند و همه اعمال آنها باطل است. فقط كسي شايسته آباد كردن مسجدهاست كه داراي اين شرايط و اوصاف باشد:

1ـ ايمان به خداوند، 2 ـ ايمان به قيامت، 3 ـ اقامه و زنده نگه داشتن نماز، 4 ـ پرداختن زكات، 5 ـ از هيچ كس جز خداوند نترسيدن و در خوف و خشيت موحد بودن: (ما كان للمشركين أن يعْمروا مساجد الله شاهدين علي أنفسِهم بالكفْر أولئك حبطت أعمالهم وفي النّارِ هم خالدون إنّما يعْمر مساجد الله مَن امن‏بالله واليومِ الاخر وأقام الصلوة واتي الزكوة ولم يخشَ إلاّ الله فعسي أولئك أن‏يكونوا مِن المهتدين) ؛ زيرا ملحد، كه از هيچ مبدئي نمي ‏هراسد، درنده متهوربي ‏باك است و كسي كه هم از خدا مي‏ ترسد و هم از غير خداوند خشيت دارد، در هراس و خشيتْ موحِّد نيست و در نتيجه براي عمران خانه خدا صالح نخواهد بود.

-----------------------------------------------------

منابع: کتاب تفسیرتسنيم، جلد 6 و کتاب صهباي ‏حج